Print this نوشته
اصول موارد حفاظتی در حریم خطوط فشار قوی

با توجه به اینکه خطوط انتقال انرژی الکتریکی در مسیر انتقال خود از مراکز تولید به مناطق مصرف از مناطق مختلف جغرافیایی از جمله دشتها و جنگلها و کوهستانها و مزارع کشاورزی و دریاچه ها ، رود خانه ها و مناطق شهری و روستایی مختلفی عبور می کنند، لازم است تدابیر و دستورالعملهایی برای حفظ امنیت افراد در نزدیکی خطوط فشار قوی لحاظ شود .در کشورهای پیشرفته دنیا از جمله استرالیا و کانادا و ایالت متحده امریکا شرکتهای انتقال انرژی الکتریکی دستور العملها و قوانین سفت و سختی در این زمینه تدوین کرده و با حمایت مراجع قضایی به اجرای آن قوانین می پردازند تاحتی الامکان از وارد آمدن ضررهای مالی و جانی و اقتصادی به سیستمهای انتقال انرژی و انسانها ، جلوگیری به عمل آورند . بطور مثال اگر کسی با تماس تلفنی خود با سازمان انتقال انرژی و پلیس آن کشورها ، باعث به دام افتادن و بازداشت افراد مجرم (مانند سارق ادوات الکتریکی و نظایر آن ، یا حتی فرد شکارچی که به خاطر شکار کردن پرندگان به سمت خطوط انتقال انرژی نشانه رفته یا شلیک کند) و یا شخصی با اطلاع دادن به مراجع ذیصلاح سبب به دام انداختن شخص خرابکاری شود که قصد آسیب رسانی به ایستگاههای فشار قوی و نیروگاهها و خطوط انتقال انرژی دارد، ۲۵۰۰۰ دلار از آن سازمان مربوطه (جهت تشویق)، جایزه دریافت می کند.
تمام تجهیزات فشار قوی از نظر حفظ سلامتی و ایمنی افراد دارای حریم مشخصی بوده و این حریم نبایستی ( چه بطور عمدی و چه بطور سهوی ) از طرف کسی نقض شود ، چرا که فاصله و کلیرنس عایقی تجهیزات تحت تانسیون (زنده) اجازه این کار را به کسی نمی دهد و با نقص فاصله امنیتی ، شخص دچار شوکهای خطرناک ناشی از ولتاژ و یا اسپارک و یا بدتر ار همه دچار آرک ( اجل معلق ) میشود که احتمال نقص عضو و رخ دادن سانحه منجر به فوت بسیار بالا است.
با مطالعاتی که در سیستم انتقال انرژی برخی کشورها من جمله ایالت متحده امریکا و استرالیا انحام شده و یا بررسی دستورالعملهای مصوبه در کشورهای یاد شده، موارد زیر قابل استخراج است.
۱-در زمینهای کشاورزی نزدیک به برجهای انتقال نبایستی ارتفاع هیچ کدام از وسائل و ادوات و ماشین آلات کشاورزی مانند کمباین (خرمن کوب ) و تراکتور و لودر و بیل مکانیکی و برج چاه کنی و جرثقیل و غیره از ۱۴ فوت (معادل ۴ متر ) بلند تر باشد. به سه دلیل مهم زیر :
۱- احتمال برخورد قسمت فلزی این ماشین آلات با هادیهای فاز در خطوط انتقال انرژی .
۲- القا ولتاژهای پراکنده در قسمتهای فلزی این ماشین آلات که منجر به وارد آمدن شوک به کاربران میشود.
۳- جمع شدن بارهای القایی به مقدار زیاد در قسمتهای فلزی و از جمله باک سوخت و ایجاد حریق در آن.
۲- در مزارعی که در پای دکلهای فشار قوی هستند و در آنها از سیستمهای آبیاری قطره ای استفاده میشود دارای ادوات و ملحقاتی مانند مخازن ذخیره آب و خطوط لوله و آب فشان میباشند، جهت جلوگیری از شوک و برق رفتگی کشاورزان و جلوگیری از تماس این سیستم آبیاری با خطوط انتقال انرژی الکتریکی باید موارد زیر به دقت چک شده و بازنگری شود :
۱- در هنگام جابجایی لوله های آبیاری متحرک چرخدار در زیر و نزدیکی خطوط فشار قوی باید دقت کرد که لوله های آب بطور افقی در موضعی دورتر از خطوط قرار گرفته و سپس جابجا شوند.
۲- باید مراقب بود تا سیستم آبیاری ، آب را به سمت هادیها و بدنه دکل اسپری نکند زیرا که آب خود ، هادی الکتریسیته است. (به خاطر وجود املاح و یونهای موجود در آب)
در سیستمهای آبیاری (از نوع گردشی و مفصل دار ) که در نزدیکی خطوط فشار قوی و به موازات آن قرار گرفته اند ، برای جلوگیری از وارد آمدن شوک به کشاورزان و افرادی که با این سیستم در تماس مستقیم هستند ( بدلیل القا ولتاژهای پراکنده) تدابیر زیر بکار گرفته شود :
۱- باید نقاط مفصل دار و پاشنه ای موجود در سیستم آبیاری به یک زمین الکتریکی (چاه ارت) مطمئن وصل شود.
۲- نباید در موقع بهره برداری از سیستم آبرسانی که به موازات خطوط انتقال انرژی هستند کسی با آن تماس بدنی برقرار کند۰ ( نصب پرچم خطر و علائم هشدار دهنده خطر)
۳- باید در هنگام تعمیر و نگهداری سیستم آبیاری ، آن را به صورت قائم بر راستای هادیهای خط انتقال انرژی قرار داده و سپس به تعمیر آن پرداخت.
۴- حتی باید از برقراری تماس با ساپورت و نگهدارنده سیستم آبیاری و آبرسانی پرهیزکرد۰ ( بدلیل وجود شوک الکتریکی)
حتی لوله های آب و خطوط انتقال سوخت (نفت خام) عبوری از نزدیکی خطوط انتقال باید توسط سیستم زمین و اتصال آن به میله های زمین ارت شوند . باید از انتقال خطوط آبرسانی (لوله آب) و سوخت و هر نوع کابل زیر زمینی از نزدیکی خطوط فشار قوی اجتناب کرد. در صورت لزوم باید حداقل ۵۰ فوت (۱۵ متر ) فاصله از دکل داشته باشند.
۳- باید از بوجود آمدن آتش و ایجاد آن در نزدیکی خطوط انتقال و در زیر هادیهای آن ، در مزارع و جنگلها ، ممانعت بعمل آورد، چرا که گاز های داغ متصاعد شده از آتش و دود ناشی از آن و وجود فضای پلاسمای یونی در اطراف و راس آتش ، مسیری جهت هدایت الکتریسیته بوجود آمده و سبب ایجاد و برقراری مسیر آرک از سیم هادی به سمت آتش میشود و این به نوبه خود خطری برای افراد نزدیک آن محل محسوب میشود. سبب خارج شدن خط انتقال مزبور (توسط رله دیستانس و و رله تشخیص خطای تکفاز به زمین) میشود. همچنین در اطفا آتش سوزیهای ایجاد شده در نزدیکی خطوط انتقال نمیتوان از آب استفاده کرد (خطر برق گرفتگی برای شخص اطفا کننده) و بایستی از مواد پودری و کف دی اکسید کربن استفاده کرد.
۴- مزرعه داران نباید از سیمهای خاردار و تورهای بافته شده در حریم خطوط انتقال و به موازات آن و به اندازه طولانی استفاده کنند(بدلیل القا ولتاژ و شوک مزاحم حاصله از آن) ولی اگر مجبور به استفاده از آن باشند باید سیمهای خاردار را به زمین الکتریکی مناسب متصل کرده و چاه ارت مطمئن برای آن تعبیه کنند.
در موارد زیر باید سیمهای خاردار توسط مزرعه داران به چاه ارت مناسب متصل شوند.
۱- اگر سیمهای خاردار در حریم خطوط انتقال انرژی الکتریکی قرار گرفته باشد.
۲- سیمهای خارداری که در فاصله ۱۲۵ فوتی (۳۸ متر) از بیرونی ترین هادی فاز (نزدیکترین هادی به سیم خاردار از نظر فیزیکی ) به طول ۱۵۰ فوت (۴۶ متر) که به موازات خط انتقال بر روی زمین نصب شده باشد.
۳- سیمهای خارداری که به موازات خطوط انتقال و به فاصله ۱۲۵ الی ۲۵۰ فوت (۳۸-۷۷ متر) از نزدیکترین هادی به آن و به طول بیش از ۶۰۰۰ فوت (۱۸۳۰ متر) بر روی زمین نصب شده باشد.
بنا به تحقیق انجام شده و محاسبات مربوطه ، دلیل موضوع بند سوم آن است که به دلیل القا ولتاژ در طول یاد شده (بیش از ۶۰۰۰ فوت ) جریانهای بیش از ۱۰ میلی آمپر در سیمهای خاردار جاری شده که از نظر ایمنی و سلامتی اشخاص تماس یافته با آن طبق استاندارد (۲۰۰۵) ۱-۶۰۴۷۹ IEC فوق العاده خطرناک است . راه کار پیشنهادی آن است که سیمهای خاردار باید از هر ۲۰۰ فوت (۶۱ متر) به میله های زمین که به عمق ۲ فوت (۶۱ سانتیمتر) در زیر زمین قرار گرفته اند متصل میشوند.
۵-ایجاداستخر شنا و آبگیر در نزدیکی حریم خطوط انتقال انرژی کار بسیار خطرناکی است . زیرا با وقوع اتصال کوتاه در خطوط انتقال انرژی (در اثر برخورد صاعقه به خطوط انتقال و یا اضافه ولتاژهای ایجاد شده بر اثر منشا داخلی و یا افتادن فیزیکی سیم هادی ) جریان الکتریکی وارد شده به زمین میتواند از طریق لوله های مرتبط و کفکش فلزی به آب داخل استخر نفوذ کرده و به شنا گران آسیب برساند( به عنوان شاهد مثال یک استخر تفریحی در ایالت کالیفرنیای آمریکا).
۶- بالا رفتن از دکلهای فشار قوی به هر دلیل ، کار بسیار خطرناکی است زیرا فرد در اثر نقض حریم عایقی دچار برق گرفتگی میشود.
۷- رانندگان وسائل نقلیه سنگین مثل تریلرها و کامیونها و کمر شکنها نباید در نزدیکی و یا در تقاطع جاده با خطوط انتقال انرژی الکتریکی توقف کرده و یا به دلایل شخصی به بالای این وسائل نقلیه در زیر خطوط فشار قوی بروند(احتمال آرک و برق گرفتگی به خاطر نقض کلیرنس عایقی).
۸- در هنگام بریدن چوبهای جنگل باید مواظب حریم خطوط انتقال انرژی بود.
اگر به علت وزیدن طوفان ویا شکستن درختان به دلیل کهنسالی ، بین خطوط انتقال انرژی الکتریکی و درخت شکسته ، تماسی برقرار شود نباید به نزدیکی درخت مورد نظر رفته و یا آن را برید . تنها کار دوری از آن و اطلاع دادن به مراجع ذیربط است . (بدلیل رطوبت موجود در پوست درخت و برقراری مسیر الکتریسیته از طریق آن ، خطر برق گرفتگی وجود دارد).
۹- در هنگام صاعقه نباید به زیر دکل (استراکچر و هادیها ) رفت زیرا به دلیل وجود Back flash over و احتمال زدن آرک از هادی فاز به بدنه دکل از طریق یونیزه شدن هوا و بالا رفتن ولتاژ بدنه و پای دکل ، در حد هزاران ولت ، میتواند براحتی موجودات زنده نزدیک به پای دکل را به دلیل وجود ولتاژ گام و تماسی بالا ،به هلاکت برساند.
۱۰- در هنگام برخورد صاعقه به خطوط فشار قوی باید از پای دکل بسرعت و به صورت قدمهایی با گام کوتاه و سریع (پاورچین ،پاورچین ) دور شد زیرا بدلیل آنکه جریان صاعقه از طریق سیم گارد و بدنه دکل به سمت زمین مسیر بسته و ولتاژ گام در حوالی دکلها به سرعت بالا میرود( خطر برق گرفتگی بهمراه شوک شدید)
۱۱- پرواز با کایت و به پرواز در آوردن هواپیماهای مدل و اجسام پرنده در نزدیکی خطوط انتقال کاری است بسیار خطرناک ، چرا که با برخورد بادبادک با خطوط فشار قوی ، جریان و بار الکتریکی از طریق نخ انتقال پیدا کرده و سبب برق گرفتگی میشود.
۱۲- بیمارانی که از وسیله pacemaker ، جهت پمپینگ و تنظیم کردن ضربان قلب خود استفاده میکنند بهتر است از تردد در نزدیکی حریم خطوط فشار قوی خوداری کرده و احتیاط کنند، چرا که به دلیل وجود میدانهای الکترومغناطیسی بسیار قوی و تداخل آن با این وسیله الکترومکانیکی سبب ایجاد ضربانهای ناهماهنگ در سیستم آن و در نتیجه قلب آنها گشته و این مسئله برای بیماران قلبی فوق العاده خطرناک است ( ایجاد تداخل نویزی در سیستم درایو میکرو کنترلری موتورBLDC سینکرون و ارسال پالسهای ناهماهنگ)
۱۳- زمینهای زراعی در مجاورت خطوط انتقال انرژی نباید توسط هواپیما سمپاشی شوند زیرا احتمال برخورد با هادیهای انتقال انرژی وجود دارد و دید خلبان از آسمان نسبت به هادیهای فاز بسیار کم بوده و احتمال برخورد بال هواپیما و ملخ هلیکوپتر با سیمهای هادی فاز بالا است۰ (علائم هشدار دهنده علاوه بر محل تقاطع خطوط انتقال با جاده ها باید در بالای مزارع کشاورزی تحت سمپاشی نیز تعبیه شوند)
ارتفاع محصولات کشاورزی و گیاهی کاشته شده در مزارع واقع در حریم خطوط انتقال انرژی نبایستی از ۱۰ فوت (۳ متر) بلندتر باشد. برای مثال نیشکر درحریم خطوط انتقال انرژی و رشد آن و رسیدن ارتقاع آن به بیش از ۳ متر کار بسیار خطرناکی است.
۱۴- افرادی که دارای قایق و کشتی شخصی هستند و در رودخانه هایی تردد می کنند که خطوط انتقال انرژی آنها را قطع میکنند بهتر است چک کنند که آیا ارتقاع کشتی با بادبان و عرشه و دکل بیشتر از اندازه مجاز نباشد (۱۴ فوت معادل۴،۳ متر)
۱۵- در مناطق مسکونی واقع در نزدیکی خطوط انتقال انرژی جهت جلوگیری از بروز شوک بدلیل القا بار ولتاژ در سیستم لوله کشی آب و گاز و منازل و چهار چوب آهنی ساختمان (اسکلت ساختمان)، باید کلیه قطعات فلزی و فریم فلزی ساختمان و حتی آسانسور ، زمین (ارت) شود و باید تمام تجهیزات فلزی ساختمان را به چاه ارت مناسب متصل شود.
جهت جلوگیری از وارد آمدن شوک و خطرات ناشی از آن برای ساکنین منازل مسکونی و تجاری و اداری باید موارد زیر را رعایت کرد :
۱- ساختمانها از نزدیکترین هادی فاز موجود در آن محل ، حداقل ۱۰۰ فوت (۳۱ متر) فاصله داشته باشند.
۲- ساختمانهایی با زیر بنای ۲۰۰۰ فوت مربع (۱۸۶ متر مربع) و با اسکلت آهنی از نزدیکترین سیم هادی به اندازه ۱۰۰ الی ۲۰۰ فوت (۳۱ الی ۶۱ متر) فاصله داشته باشد.
۳- ساختمانهایی که در مصالح ساختمانی آنها مواد قابل اشتعال وجود دارد حداقل بایستی ۲۵۰ فوت (۷۷ متر) از نزدیکترین هادی خط انتقال انرژی ، فاصله داشته باشند.
– یک دستورالعمل اورژانسی برای نجات اشخاصی که در وسائل نقلیه شخصی و یا عمومی (اتوبوس) و یا باری (کامیون) بدلیل برقراری تماس با سیم هادی فشار قوی به دام افتاده اند،به قرار زیر است :
۱- به اعصاب خود مسلط باشید.
۲- در داخل ماشین بمانید و از جنب و جوش بی مورد بپرهیزید.
۳- ماشین را خاموش کنید(احتمال حریق مخزن سوخت ماشین)
۴- در صورت وجود تلفن همراه با پلیس و یا با آتش نشانی تماس بگیرید.
۵- از تماس با بدنه فلزی ماشین جداً خوداری کنید.
۶- اگر ناگریز هستید که از ماشین بیرون بروید دستورالعمل زیر را رعایت فرمایید.
۱- ابتدا کفشهای خود را در آورده و کف پای مرطوب را خشک کرده و رطوبت داخل کفش را نیز خشک کنید و سپس کفشتان را مجددا بپوشید.
۲- در ماشین را با یک وسیله عایق ( مثل پارچه ضخیم و خشک و امثال آن ) باز کنید.
۳- بدون آنکه تماسی با بدنه فلزی ماشین داشته باشید خود را به بیرون از وسیله نقلیه پرتاب کنید(این کار برای جوانان راحت تر و برای افراد مسن سخت تر است ولی باید افراد جوان به کمک افراد مسن بشتابند . مانند پهن کردن پتو و مقوای خشک و نظایر آن بر روی زمین توسط نفر اول و پریدن نفرات بعدی بر روی آن.
۴- باید مواظب بود تا در حین فرود ، دستهایتان با بدنه وسیله نقلیه و پاهایتان با زمین به طور همزمان تماس پیدا نکند.( مرگ حتمی بدلیل بسته شدن مسیر جریان)
۵- باید مواظب بود تا در هنگام فرود آمدن بر روی زمین فقط پاهایتان با زمین برخورد کند نه اینکه دست و پا ،هر دو به طور همزمان، با زمین تماس پیدا کند (بدلیل ولتاژ گام بالا و ایجاد لوپ بسته بین بدن شخص و منبع پتانسیل زمین و برقراری جریان).
۶- پس از پریدن بر روی پاهای خود بلند شده بدون آنکه دستتان با زمین تماسی برقرار کند .
۷- به آرامی با قدمهای کوتاه پاورچین ، از محل دور شوید(به دلیل بالا بودن ولتاژ گام).
– به فکر بازگشتن به وسیله نقلیه خود نباشید تا پلیس و نیروی کمکی ماهر و متخصص از راه رسیده و وسیله مورد نظر را از قید سیمهای فشار قوی رهایی بخشند.
دربارهی نویسنده
مديريت وبسايت بهروز عليخانی
بهروزعلیخانی مدیر عامل شرکت پیشرو الکتریک غرب-متولد سال1344 - فارغ التحصیل سال 1373 از دانشگاه صنعتی امیرکبیر(پلی تکنیک تهران) در رشته مهندسی برق-پایه یک طراحی و نظارت سازمان نظام مهندسی
Permanent link to this article: http://peg-co.com/home/%d8%a7%d8%b5%d9%88%d9%84-%d9%85%d9%88%d8%a7%d8%b1%d8%af-%d8%ad%d9%81%d8%a7%d8%b8%d8%aa%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%ad%d8%b1%db%8c%d9%85-%d8%ae%d8%b7%d9%88%d8%b7-%d9%81%d8%b4%d8%a7%d8%b1-%d9%82%d9%88%d9%8a/