مقدمه:
در متن تهیه شده زیر که بطور مشابه در نظام مهندسی های ساختمان کلیه استانهای کشور رعایت میگردد مواردی را که مهندس ناظر برق بایستی مدنظر قرار داده و بر اساس آن تاسیسات برق ساختمان را کنترل نماید آورده شده است.
چاه ارت:
۱- چاه ارت توسط شرکت‌های دارای تأییدیه اجرا شود، مقاومت چاه ۲ اهم و برای چاه ارت کارتکس چاه ( کارتکس شرکت مجری چاه ) اخذ شو
حریم برق:
۲- رعایت حریم شبکه‌های توزیع برق از ساختمان برای ولتاژ v380-220 برابر ۱٫۵ متر میباشد و حریم ۲۰ کیلو ولت ۳ متر میباشد.
برقکار مجاز:
۳- حتی‌المقدور از برق‌کاران مجاز که دارای گواهینامه انجام کار از سازمان فنی و حرفه‌ای می‌باشند استفاده گردد
کلید محافظ جان:
۴- استفاده از کلید حفاظت جان ( RCD / RCCB ) با جریان نشتی حداکثر mA 30 الزامی است (حداقل برای مدار پریزها و آشپزخانه و حمام).
تابلو برق:
۵-کف تابلو فیوز از کف تمام‌شده باید ۱۷۰ سانتیمتر فاصله داشته باشد و از لوله آب و گاز ۱۵۰ سانتیمتر فاصله داشته باشد .
۶-در تابلو برق سیم‌های نول توسط ترمینال پیچی به هم متصل شوند و از به هم تابیدن سیم‌ها و نوارچسب کاری کردن آن‌ها خودداری گردد .
۷-در تابلو برق جهت اتصال سیم‌های ارت از شینه ارت استفاده شود .
سیم کشی برق:
۸-در همه لوله‌های برق، سیم‌کشی سه سیمه باشد مگر اعلام حریق دو سیمه که البته برخی اعلام حریق‌ها هم سه سیمه هستند، کلیه پریزها با سیم سه در دو ونیم میلی مترمربع ۲٫۵*۳ و روشنایی ساختمان با سیم سه در یک و نیم میلی مترمربع ۱٫۵*۳ انجام شود .
پریز برق:
۹-حداقل فاصله نصب پریزها از کف تمام‌شده سانتی متر۳۰ و فاصله کلیدها از کف تمام‌شده ۱۱۰ سانتی متر باشد. به جز آشپزخانه و پارکینگ و پشت‌بام که باید ارتفاع تمام‌شده۱۱۰ سانتی متر باشد
و پریزها در پارکینگ و پشت‌بام باید IP44 باشند یعنی درپوش داشته باشند برای برف و باران.
۱۰-فاصله کلید از (چهارچوب در) می‌تواند بین ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر انتخاب گردد ولی هر فاصله‌ای انتخاب شد باید در کل ساختمان همان فاصله اجرا شود و کلید و پریز سمت لولای در نصب نشود.
ارتفاع نصب:
۱۱-حداقل ارتفاع نصب پریز از کف تمام‌شده در آشپزخانه و پارکینگ و فضای مرطوب cm110 باشد و فاصله پریز از مرز بیرونی سینک ظرف‌شویی ۶۰ سانتی متر باشد در روشویی که پریز ریش‌تراش وجود دارد هم این فاصله رعایت شود. پریزها بیشتر از۱۰ سانتی متر باید از سطح کابینت فاصله داشته باشند.
۱۲- ارتفاع نصب کلید فن cm120 از کف تمام‌شده باشد .
۱۳- اگر پریز در بالای شیر گاز نصب شود، فاصله کلید و پریز از شیر گاز حداقل ۵۰ سانتیمتر باشد.
چنانچه پریز سمت چپ یا راست یا زیر شیر گاز نصب‌شده باشد رعایت فاصله حداقل۱۰ سانتی متر کافی است.(بهتر است کلید و پریز اطراف شیر گاز نصب نشود)
نصب فن در فضای مرطوب
۱۴- نصب فن در حمام ممنوع است مگر IP44 باشد که در بازار موجود نیست،
اگر هم باشد باید ۶۰ سانتی متر حداقل با خروجی آب دوش فاصله داشته باشد.
۱۵-کلید و فیوز سر راه فاز قرار گیرد .
۱۶- زیر هر پیچ حداکثر فقط باید ۲ سیم بسته شود .
روشنایی فضای مرطوب:
۱۷- چراغ نصب‌شده در حمام باید IP44 باشد که این چراغ‌ها کم هستند و اگر چراغ معمولی می‌گذارند زیر حباب محافظ آن واشر نسوز گذاشته شود که آب بندی شود و از دوش حداکثر فاصله را داشته باشد(بهتر است ۱٫۵ متر فاصله داشته باشد) .
اتصالات
۱۸- بهتر است تمام اتصالات سر سیم داشته باشد یا حداقل به صورت سؤالی بسته شود یعنی در جهت گردش پیچ، سیم خودبه‌خود محکم شود (سیم از سمت چپ زیر پیچ گذاشته شود تا با راست گرد شدن پیچ سفت شود).
۱۹- حداکثر می‌توان ۱۲ پریز از یک فیوز انشعاب گرفت .
فاز:
۲۰- فاز باید به سمت راست پریز داده شود یعنی هنگامی که مقابل پریز می‌ایستیم روزنه سمت راست فاز باشد.
۲۱- فاز باید به کنتاکت کف سرپیچ لامپ داده شود و به کنتاکت بدنه سرپیچ لامپ نول متصل شود (برای جلوگیری از برق‌گرفتگی هنگام پیچیدن ته فلزی لامپ در سرپیچ).
۲۲- حداقل فیوز روشنایی آمپر ۱۰ و فیوز پریزها آمپر ۱۶ باشد .
کابل اصلی برق رسانی
۲۳- کابل اصلی برق‌رسانی واحدها طبق نقشه سه در شش mm26×۳ مفتولی باشد و سیم‌های جعبه فیوز حتماً سر سیم داشته باشند و سیم جمپر در جعبه فیوز مساوی با سیم ورودی جعبه فیوز باشد که معمولاً سایز ۶ میلی مترمربع یا ۴ میباشد.
یادآوری: جدیداً شرکت برق کنتور کمتر از ۳۲ آمپر تحویل نمی‌دهد. اگر کنتور ۲۵ آمپر تحویل داد می‌توان کابل ۳ در ۴ میلی مترمربع از کنتور تا جعبه فیوز کشید.
سیم کشی
۲۴- سیم کولرآبی از فیوز تا کلید کولر سه در دو و نیم میلی مترمربع ۲٫۵*۳ باشد و از کلید تا کولر برای فواصل نزدیک می‌تواند ۵در ۱٫۵ میلی مترمربع باشد (برای دور تند. کند. پمپ. نول. ارت) و سیم کولرگازی حداقل سه در دو و نیم میلی مترمربع۲٫۵*۳باشد.
۲۵- سیم از کنتور تا جعبه فیوز و سیم کولر بهتر است مفتولی باشد .
۲۶- از بدنه اجسام نباید به عنوان سیم ارت استفاده کرد .
۲۷- بارهای خاص و پرمصرف، فیوز جداگانه داشته باشد .
( کولر ، ترد میل tread millو پمپ و پکیج آبگرمکن… )
۲۸- برای مکان مرطوب از ترانس ایزوله استفاده می شود یا ولتاژ زیر۵۰ ولت.(معمولا۱۲ ولت)
فضای مرطوب:
۲۹- در صورت استفاده از وان در حمام ، وجود کلید حفاظت جان ( RCD / RCCB ) علاوه بر کلید حفاظت جان اصلی، به صورت جداگانه برای آن الزامی است .
۳۰- هم بندی اصلی و اضافی به منظور هم ولتاژ کردن تجهیزات برقی انجام شود (همه وسایل فلزی همبندی شوند با شاسی ساختمان).
۳۱- حداقل قطر سیم تلفن و درب باز کن میلی متر ۰٫۶ است و بهتر است از نوع شیلد دار باشد.
لوله برق
۳۲-عبور لوله برق از کف حمام و آشپزخانه و دست‌شویی و مکان‌های مرطوب و دارای آب ریزش ممنوع است .
۳۳- مسیر لوله برق از روی دیوارها به صورت مورب ممنوع است
(ممکن است در آینده روی آن میخ کوبیده شود)
۳۴- همه پریزها ارت دار باشد .
۳۵- ارتفاع مجاز نصب کلید اعلام حریق بین ۱۰۷ تا ۱۳۷ سانتی متر میباشد
که در ایران بین ۱۱۰ تا ۱۴۰ مجاز است .(قوانین قدیم می‌گفت ۱۴۰سانتی متر با تلرانس ۲۰ یعنی از ۱۲۰ تا ۱۶۰)
۳۶- فاصله کلیدهای اعلام حریق بین ۱۵ تا ۳۰ متر قابل انتخاب میباشد(بر اساس ریسک محل).
۳۷- فاصله شستی اعلام حریق از درب اصلی بین ۱۵ تا ۱۵۰ سانتی متر قابل انتخاب است .
۳۸- اگر عرض درب از ۱۲ متر بیشتر باشد(مثل درب انبار) در سمت چپ و راست درب باید یک شستی جداگانه گذاشت .
ارتفاع نصب آژیر:
۳۹- ارتفاع نصب آژیر اعلام حریق بین ۲ تا ۲٫۴ متر قابل انتخاب است (قوانین قدیم می‌گفت: تا ۲۰ سانتی متر زیر سقف مجاز است)
۴۰- اگر سیم روکار کشیده شده باید داخل conduit باشد (لوله با مقطع گرد فولادی یا پلاستیک فشرده و مستحکم ضد آتش).
دتکتور دودی
۴۱- طبق قوانین NFPA ماکزیمم فاصله مجاز دتکتورهای دودی از یکدیگر ۹ متر و دتکتورهای حرارتی از یکدیگر ۶ متر میباشد. (قوانینB.S این فواصل را ۱۰ متر و ۷ متر مجاز دانسته ولی در ایران B.Sمرجع نیست)
حداکثر فاصله دتکتور دودی از دیوار ۴٫۵ متر و از گوشه‌ها ۶٫۳ متر میباشد و حداکثر فاصله دتکتور حرارتی از دیوار ۳ متر میباشد و از گوشه‌ها ۴٫۲۵ متر میباشد. دتکتور گازی هم باید ۳۰ سانتی متر زیر سقف بالای اجاق‌گاز نصب شود.
۴۲-سطح مقطع سیم اعلام حریق۱٫۵ میلی مترمربع میباشد. اگر فاصله دتکتورها از تابلو خیلی دور است سیم ۲٫۵ میلی مترمربع استفاده شود(در هتل‌ها) .
اعلام حریق:
۴۳- سیم اعلام حریق لوله‌کشی مجزا می‌خواهد و ضرورتی ندارد این لوله‌ها فلزی باشد و سیم آن بایدNYMHYباشد.
۴۴-حداقل فاصله مجاز دتکتور تا دیوار ۱۰ سانتی متر میباشد ولی توصیه جدی شده که از ۵۰ سانتی متر کمتر نشود .
۴۵- دتکتور اعلام حریق باید آخرین وسیله‌ای الکتریکی ای باشد که نصب می شود چون رنگ‌کاری دیوار و سقف یا گردو غبار نجاری آن‌ها را خراب می‌کند.
۴۶- تمامی طبقات آژیر داشته باشد یا حداقل هر دو طبقه آژیر داشته باشد. (در اعلام حریق به فرد خواب باید حداقل۷۵ دسی بل شدت صدا برسد و اگر تعداد درب‌ها از راهرو بین واحدها تا اتاق‌خواب زیاد است باید در اتاق‌خواب آژیر جداگانه یا دتکتور آژیر سرخود نصب شود)
۴۷- فلاشر Flasherیا اندیکاتور Indicatorبالای هر واحد باشد تا محل آتش‌سوزی سریعتر مشخص گردد .
دتکتور:
۴۸- در آشپزخانه دتکتور حرارتی ثابت HD و گازیGD استفاده گردد و در پارکینگ دتکتور نرخ افزایش حرارت OR:Rate Of Rise ( دتکتور آشپزخانه و پارکینگ حرارتی و اتاق‌ها دودی باشد) دتکتور حرارتی وسط سقف نصب شود و دتکتور گازی ۳۰ سانتی متر پایین تر از سقف روی اجاق‌گاز نصب شود.
۴۹- اگر دتکتور دودی نصب می شود باید از اجاق‌گاز m6 فاصله داشته باشد .
۵۰- به فاصله ۱٫۵ متر از درب هر آسانسور باید دتکتور گذاشت .
۵۱-فاصله دتکتور از اسپرینکلر یا آب پاش سقف ۶۰ سانتیمتر میباشد .
۵۲-بالای هر اتومبیل باید یک آب پاش موجود باشد .
۵۳- برای مهمان‌سراها دتکتور آژیر سرخود باید گذاشت .
صاعقه گیر:
۵۴-ساختمان از ۲۳ متر به بالا نصب صاعقه گیر اجباری است ، ۷ طبقه به بالا.
۵۵- از کابل۵۰ یا بهتر است mm2 70 جهت ارت صاعقه گیر استفاده شود و بهتر است ۲ مسیر کشیده شود ( یکی برای بای پس )
۵۶- هر ۴۵ متر ارتفاع یک رینگ دور ساختمان کشیده شود که اگر صاعقه به بدنه ساختمان زد به رینگ و هادی‌های نزولی متصل به رینگ هدایت شود.
۵۷-نصب چراغ آلارم برای ساختمان‌های ۸ طبقه و بالاتر الزامی است یا ۲۸ متر ارتفاع و بیشتر.
آسانسور:
۵۸-استفاده از چاه آسانسور جهت عبور تأسیسات برقی به استثناء کابل آسانسور ممنوع است .
در مکان‌های پرمخاطره و نزدیک فرودگاه بر بالاترین نقطه همه ساختمان‌ها و سازه‌های بلند تر از ۲۰ متر باید حداقل یک علامت نوری (چراغ چشمک زن) قرمزرنگ نصب گردد.
توضیح: چنانچه در مجاورت ساختمان مذکور به شعاع ۵۰ متر ساختمانی بلندتر و دارای چراغ موجود باشد نصب چراغ چشمک زن اختیاری میباشد.
۵۹- کابل تغذیه آسانسور پنج در ده mm2 10×۵ یا پنج در شانزده mm2 16×۵ باشد .
۶۰- در موارد خاص برق اضطراری پیش‌بینی گردد که مجهز به سیستم change over باشد .
آنتن مرکزی:
۶۱-تابلو برق سیستم آنتن مرکزی داخل خرپشته باشد ( در فضای آزاد نباشد )
۶۲-سیم‌های سیار کارگاهی باید حتماً کابل(با روکش مضاعف) باشد و با ارتفاع ۲٫۵ متر از کف رد شوند و در محل رفت و آمد و آسیب قرار نگیرند و این نکته در مرحله ابتدای کار باید توسط صاحب کار یا ناظر مقیم یا سرپرست کارگاه به همه کاربران وسایل برقی مانند نجار و جوشکار و بالابر تذکر داده شود.
۶۳-کلید و پریز فضای آزاد مثل پشت‌بام و حیاط باید از نوع IP44 باشد یعنی درپوش داشته باشد که برف و باران برای آن‌ها خطرساز نباشد
لوله کشی برق:
۶۴-لوله‌کشی سیستم های روشنایی و پریزهای برق با لوله‌های P.V.C سخت نمره ۱۳٫۵ Pg برای چهار سیم و با نمره‌ی pg 16 برای شش سیم انجام شود .
۶۵- لوله‌کشی سیستم های پریز برق و تلفن می‌تواند از کف انجام گیرد ولی باید سریعاً به تأیید دستگاه نظارتی رسانیده و روی آن را با ملات ماسه سیمان ماهیچه کشی کرد.
۶۶- لوله‌کشی هایی که در سقف کاذب انجام می شود ترجیحاً از مسیرهای مشخص و مشترک و با بست و ساپورت مناسب انجام گردد که هنگام پیچ کردن یا میخ کوبیدن در سقف مسیر مشخص باشد.
۶۷- استفاده از لوله‌های خرطومی پلاستیکی از سال۸۹ ممنوع شده چون بسیار کم استقامت هستند مخصوصاً بعد از گذشت چند سال به‌شدت شکننده می‌شوند و عبور فنر از آن باعث شکسته شدن آن می شود.
ارتفاع نصب پریز برق و تلفن:
۶۸- ارتفاع نصب پریزهای برق و تلفن در فضای اداری و اتاق‌ها ۳۰ سانتیمتر از کف تمام‌شده و در فضاهای مرطوب (آبدارخانه – سر ویس‌های بهداشتی – موتورخانه و . . . ) ۱۲۰-۱۱۰ سانتیمتر از کف تمام‌شده میباشد .
۶۹- چراغ‌های دیواری ۶۰ سانتیمتر پایین تر از سقف تمام‌شده نصب گردد .
۷۰- سیم مصرفی برای کلیه سیستم ها حداقل باید از نوع NYAF و دارای علامت استاندارد و محصول کارخانجات معتبر باشد
۷۱- برای جلوگیری از افت ولتاژ باید کنتور برق در نزدیک‌ترین محل به تیر برق نصب شود .
۷۲-تابلوهای برق ورودی و خروجی از پایین و بالا و از نوع دیواری و دسترسی از جلو می‌باشند و باید به گونه‌ای ساخته شوند که حداقل درجه حفاظت IP44 را داشته باشد یعنی از آب باران و برف و پاشش مقطعی آب در امان باشد.
۷۳- بدنه تابلوهای برق از ورق ۱٫۵میلی‌متر با رنگ کوره‌ای مناسب پخته‌شده بوده و به لولا و قفل و نوار پلاستیکی و پلاک مناسب مجهز شود.
ارتفاع نصب پریز
ارتفاع پریزها در آشپزخانه بررسی شود که برای لباس‌شویی ۷۰ سانتی متر و برای اجاق‌گاز ۳۰ سانتی متر باشد که اگر پریز اجاق‌گاز بالاتر باشد حرارت برگشتی فر برای آن خطرساز است و ارتفاع پریز برای هود ۱۸۰ سانتی متر در نظر گرفته شود.
(البته در آشپزخانه نصب پریز در ارتفاع کمتر از ۱۱۰ سانتی متر ممنوع است، ولی برای ظرف‌شویی و لباس‌شویی شاید خطرناک باشد که پریز آن بالای کابینت قرار گیرد به همین دلیل اگر به اندازه کافی مثلا۳۰ سانتی متر از لوله تخلیه آب لباس‌شویی یا لوله آب سرد و گرم، پریز را بالاتر قرار دهیم می‌توانیم با مسئولیت خودمان این اجازه را بدهیم که پریز زیر۱۱۰ سانت نصب شود)و همچنین در سرویس ها و آشپزخانه بهتر است ارتفاع نصب کلید و پریز ۱۲۰ سانتی متر از کف تمام‌شده باشد که در سرویس ها باید پریز، درپوش داشته باشد یعنی IP44 باشد.
کابل ورودی تابلوهای برق
۷۴- کابل ورودی تابلوهای برق حداقل باید مقطع mm2 3*10 میلی مترمربع را دارا باشند.
۷۵- لوله‌های فلزی و پوشش‌های فلزی سیم‌های عایق دار ، نباید به عنوان سیم برگشت ، سیم نول یا سیم محافظ مورد استفاده قرار گیرد.
۷۶- داخل کلیدها و پریزها ۱۵ سانتی متر سیم رزرو یا یدکی اضافه در نظر گرفته شود که در آینده اگر سر سیم خراب شد، سیم کافی برای بریدن و سر سیم جدید داشته باشیم.
۷۷- حداکثر فاصله پریزها از یکدیگر ۳ متر است یعنی در یک اتاق پذیرایی با طول ۶ متر روی هر دیوار حداقل ۲ عدد پریز نیاز داریم و در اتاق با ۸ متر طول روی هر دیوار طولی ۳ عدد پریز نیاز داریم. (این قانون برای جلوگیری از کشیدن سیم سیار در آینده است. سیم‌های سیار ممکن است دست و پاگیر باشند و باعث برق‌گرفتگی شوند)
۷۸- فاصله سیم‌های تلفن و جریان ضعیف از لوله سیم برق باید حداقل ۱۲ سانتی متر باشد. مگر آنکه سیم‌های جریان ضعیف شیلد شده باشند.
۷۹- فاصله سیم‌های برق از لوله آب و گاز و تأسیسات این‌چنینی مثل لوله‌های تخلیه آب باید حداقل ۱۵ سانتی متر باشد.
۸۰- هنگام عبور لوله‌های برق از درز انبساط ساختمان(مثل دانشگاه و کتابخانه و تالار و مدرسه) باید از لوله فولادی خرطومی قابل‌انعطاف برای سیم‌کشی استفاده شود.
۸۱- برای کابل ها در هر طبقه دریچه بازدید اجرا شود به این دلیل که ردگیری و تعویض مدارها در آینده بدون اشکال انجام پذیرد که این امر در مقررات ملی مبحث ۱۳ بند ۴-۱-۴ ذکر شده است.
