علل برق گرفتگی چند دسته است:

۱ – وجود ولتاژ٢٢٠ تا ۴۴٠ ولت درخانه یا دفتر کار
۲ – وجود ولتاژهای قوی تر در کارگاه
۳ – برخورد با صاعقه در بیابانها یا اماکنی که ولتاژ آن به مگا ولت میرسد

شدت برق گرفتگی بستگی دارد به :
۱- مقاومت پوست بدن (این مقاومت در مردها ۳ کیلو اهم و در زنها کمتر است )
۲- رطوبت پوست بدن (مقاومت پوست بدن در صورت مرطوب بودن پوست کاهش می یابد .)
۳- عبور جریان برق از بدن در صورتی که جریان برق از بین دو دست و یا از بین یکی از دستها و پای چپ بگذرد و به علت قرار گرفتن قلب در مسیر جریان بیمار آسیب بیشتری خواهد دید.
۴-ولتاژ برق (از نظر ایمنی ولتاژ های پایین تر از ۳۲ ولت بی خطر وبیشتر از ۵۰ ولت خطرناک است ).

علامتهای برق گرفتگی :
۱- انقباض ماهیچه ها : برق گرفته ممکن است در اثر انقباض ماهیچه های دست سیم برق را محکم گرفته و آن را رها نکند و یا بر عکس انقباض عضلات باعث پرتاب شدن او شود.
۲- قطع تنفس : در اثر فلج شدن مرکز تنفس در بصل النخاع
۳- لرزش بطنی قلب : برق گرفتگی موجب تند شدن ضربان قلب میشود یعنی ضربان قلب در دقیقه به جای ۸۰ به ۳۰۰ الی ۶۰۰ بار میرسد .
۴- سوختگی : در محل ورود و خروج جریان برق سوختگی ایجاد میشود .

خطر برق گرفتگی :
به دو صورت به وقوع می پیوندد :
۱- تماس مستقیم
۲- تماس غیر مستقیم
تماس مستقیم :هنگامی که سیستم کاملا سالم است و انسان به سهو یا بر اثر بی توجهی و بی مبالاتی با هادی برق دار در یک نقطه تماس حاصل کند ، به این گونه برق گرفتگی تماس مستقیم گویند .
تماس غیر مستقیم :هنگامی که در اثر خراب شدن عایق بندی یا هر علت دیگر، یک هادی برق دار با سطوح فلزی در دسترس مربوط به سیستم با بدنه هادی مانند ،بدنه موتور ، تابلوی برق یا دستگاه دیگری تماس حاصل کند و در عین حال انسان با همان سطح فلزی در تماس باشد .
به این گونه برق گرفتگی ، تماس غیر مستقیم گویند .

چگونگی و حالت برق گرفتگی :
برق گرفتگی انسان بدین گونه ایجاد میشود :
۱- تماس بدن با هر دو سیم فاز ونول
۲- تماس یک فاز و یک نقطه از دستگاه با بدن
۳- تماس بدن با دستگاهی که جریان فاز به آن متصل است
قطع کننده های دیفرانسیلی راه حل جدید این موضوع است . در ماده ی ۳۶ از قانون ۱۴ نوامبر ۱۹۶۲ فرانسه آمده است که : ( وسایل قطع کننده باید بتوانند هنگامی که بین فاز و بدنه دستگاه اتصالی پیش میآید ، قبل از آن که بدنه وسایل به پتانسیل ۲۴ ولت مثبت به زمین در محلهای خیلی هادی و ۵۰ ولت در سایر حالات برسد ، جریان برق را فورا قطع کند و این شرایط در خصوصیات رله ی دیفرانسیلی نهفته است .)

علت برق گرفتگی:
ضربان قلب انسان با توجه به سن فرق میکند . این ضربان بین ۷۰ تا ۱۰۵ بار در دقیقه است . ضربان ،یا به بیان دیگر فرکانس برق شهری در هر ثانیه ۵۰ بار و در هر دقیقه ۳۰۰۰ بار است .
وقتی شخصی با برق تماس پیدا میکند ، یا در اصطلاح برق او را میگیرد ،بدن انسان میخواهد تعداد ضربان قلب خود را با فرکانس برق شهر یکسان کند و قلب شروع به افزایش ضربان میکند ؛ اما چون قادر نیست در هر ثانیه ۳۰۰۰ بار طپش داشته باشد، از این رو در همان لحظات نخستین،با افزایش ضربان،شدت جریان خون را زیاد و با افزایش آن ،قلب و شریانها پاره میشود و دریچه های قلب به سبب پارگی از کار میافتد و متوقف میشود و مرگ عارض میگردد .

تقسیم بندی تاسیسات الکتریکی از نظر ولتاژ :
۱- ولتاژهای خیلی ضعیف : تا ۵۰ ولت در جریان مستقیم ، تا مقدار موثر ۲۴ ولت بین هادی و زمین در جریان متناوب تا ۲۴ ولت بین فازهایی که دارای جریان سه فاز بوده و سیم نول آن به زمین متصل باشد.

۲- ولتاژهای ضعیف : ۵۰ تا۶۰۰ ولت در جریان مستقیم ،۲۴ تا ۲۵۰ ولت بین فاز و زمین در جریان متناوب ۴۲ تا ۴۳۳ ولت بین فازها اگر جریان سه فاز باشد . با توجه به عوامل مختلف مانند ، مقاومت زمین در محل – مقاومت بدن شخص – رطوبت زمین و غیره … .

۳-ولتاژهای قوی :۶۰۰ تا۶۰۰۰ ولت در جریان مستقیم،۲۵۰ تا ۳۳۰۰۰ ولت بین هادیها و زمین در جریان متناوب،۴۳۳ تا ۵۷۰۰۰ ولت بین فازها در جریان سه فاز .

۴- ولتاژهای خیلی قوی : ولتاژهای بیش از ۶۰۰۰ ولت در جریان مستقیم و بیش از ۳۳۰۰۰ ولت بین هادیها و زمین در جریان متناوب و بیش از ۵۷۰۰۰ ولت بین فازها در جریان سه فاز در ردیف ولتاژهای خیلی قوی قرار دارند.

ولتاژهای خیلی ضعیف جزو ولتاژهای بی خطر محسوب

می شوندو ولتاژهای ضعیف غالباٌ خطرناک و کشنده هستند.

ولتاژهای قوی و خیلی قوی در اغلب موارد کشنده هستند.

قرار گرفتن دو نقطه از بدن در مسیر جریان برق ، موجب عبور جریان از بدن می شود و با توجه به شدت و مدت عبور جریان ، برق گرفتگی بوجود می آید و ممکن است عواقب مختلفی نظیر مرگ ، ناشی از ایست قلبی – سوختگی داخلی و سوختگی خارجی بدنبال داشته باشد। بعد از برق گرفتگی ممکن است کلیه ها از کار بیفتد یا دست ها بدلیل سوختگی داخلی قطع شوند و یا بعلت پرتاب شدن ( بعلت لرزش ناشی برق گرفتگی ) استخوانها دچار شکستگی گردند.

چگونه برق گرفتگی اتفاق می افتد :
تمامی سطح زمین ، دیوارها و کف اتاقها در تمامی طبقات ، به عنوان یک نقطه از سیستم برق محسوب می شود و اگر نقطه ای از بدن موجود زنده از یک طرف به زمین یا دیوارها وصل باشد و از طرف دیگر به سیم برق ( فاز یا نول ) یا بدنه فلزی دستگاه برقی ( یخچال ، کولر ، چرخ گوشت …) تماس داشته باشد جریان برق از بدن عبور می کند.بنابراین برای جلوگیری از برق گرفتگی بایستی اولاً از تماس مستقیم با سیمهای برق ( فاز یا نول ) ، یا تماس غیرمستقیم ( با بدنه فلزی دستگاههای برقی که ممکن است اتصال داخلی دشته باشند ) جلوگیری کنیم و ثانیاً اینکه هر وقت با وسایل برقی تماس داشته باشیم ( درب یخچال ، بدنه ، کولر ، چرخ گوشت و و… ) سعی کنیم از تماس دست یا پا به دیوار یا کف اتاق یا بدنه فلزی کابینت ها خودداری کنیم.
برق گرفتگی به دو دسته تقسیم می شود :
۱- با ولتاژهای بالا

۲- با ولتاژهای پائین
در موارد با ولتاژ بالا ، حتماً بدن لازم نیست مستقیم با سیم یا کابل برق تماس داشته باشد بلکه ممکن است در فاصله چند متری هم جریان برق از هوا عبور کند و به بدن فرد منتقل شود و باعث برق گرفتگی شود.
در این موارد هر چقدر ولتاژ برق و رطوبت هوا بالا باشد ، میزان انتقال و آسیبی که به بدن وارد می شود بیشتر است.
موارد ولتاژ پائین بیشتر در خانه اتفاق می افتد. مثلاً فرد از سیم لخت و یا وسایل برقی ، مخصوصاً آن دسته از وسایلی که در آنها آب ریخته می شود ، آسیب می بیند. ممکن است از طریق کلید برق ، برق گرفتگی ایجاد شود. در برق گرفتگی با ولتاژ پائین بدن فرد دچار لرزش می شود، حال آنکه در موارد با ولتاژ بالا بدلیل گرفتگی عضلات ، منجر به اتصال دائم با آن وسیله خواهد شد.

مقاومت بدن انسان:
مقاومت الکتریکی بدن انسان ثابت نیست و بر اثر عوامل فردی و شرایط محیط کار ممکن است به نسبت ۱ تا ۱۰۰ برابر تغییر نماید، مهمترین عواملی که در تغییر این مقاومت مؤثر است عبارتند از:
الف- حالت روحی فرد: خستگی، گرسنگی، تشنگی، بی خوابی، عصبانیت، خنده، غم و بیماری از عواملی است که مقاومت بدن را می تواند به حد زیادی کم و تغییر نماید.
ب- سطح تماس و فشار تماس:
هر چه سطح و فشار تماس بیشتر باشد مقاومت بدن کمتر می گردد، البته عوامل دیگری غیر از آنچه ذکر شده وجود دارد که می تواند مقاومت بدن را کمتر کند، از جمله وقتی که بدن مرطوب و عرق کرده است مقاومت آن تا حد زیادی کم می شود که در این صورت خطر برق گرفتگی را چندین برابر افزایش می دهد.
بیشترین مقاومت بدن در قسمت پوست است، بطوریکه مقاومت پوست های خشک و سالم گاهی حتی تا چند صد هزار اُهم نیز می رسد، از آنجائیکه جریان برق برای عبور از بدن ناچار است از پوست داخل و خارج شود هر گونه اقدامی که در جهت بالا بردن مقاومت محل ورود و خروج جریان صورت گیرد خطر برق گرفتگی را کاهش می دهد.
دستکش و کفش برای کسی که تأسیسات برقی سرو کار دارد بسیار حائز اهمیت است بعلت اینکه دستکش و کفش باعث افزایش مقاومت در برابر عبور جریان می گردد.
جریان الکتریکی:
جریان الکتریکی که از بدن انسان می گذرد، بستگی به دو عامل دارد اول اینکه مقاومت بدن و دوم فشار الکتریکی یا همان ولتاژ که بدن را تحت تأثیرات قرار می دهد و عامل اصلی برای شوک و نهایتاً مرگ انسان می باشد، در صورتیکه بتوانیم بنحوی از ورود و خروج جریان از بدن انسان جلوگیری نمائیم خطر برق گرفتگی ایجاد نخواهد شد و این کار با استفاده از وسایل ایمنی مانند دستکش عایق، کفش، فرش لاستیکی عایق و غیره امکان پذیر خواهد بود.
جریان الکتریکی را می توان به دو دسته تقسیم کرد.
الف: جریان مستقیم و ب:جریان متناوب
جریان مستقیم:
جریانی است که دارای دو قطب متمایز مثبت و منفی می باشد و جهت آن همواره ثابت است (بنا به فرض از قطب مثبت به طرف قطب منفی ) به عنوان مثال این نوع جریان توسط پیل یا باطری تولید می شود و یا توسط دستگاهی یکسو ساز که جریان متناوب را به مستقیم تبدیل می نماید.
مقاومتی که بدن انسان در مقابل جریان مستقیم از خود نشان می دهد بسیار بیشتر از جریان متناوب است، بطوریکه انسان می تواند تا ۸۰ میلی آمپر جریان مستقیم را از بدن خود عبور دهد، بدون اینکه اثر مهمی در سیستم تنفسی و یا قلب بوجود آورد البته خطر دیگری که جریان مستقیم دارد الکترولیز (تجزیه) سریع خون است که می تواند موجب مرگ می شود.
ب: جریان متناوب:
جریانی است که در هر لحظه جهت و در نتیجه قطب های آن عوض می شود همانطوریکه قبلاً گفته شد بدن در مقابل جریان متناوب، ‌مقاومت کمتری از خود نشان می دهد و بر خلاف جریان مستقیم که تا ۸۰ ملی آمپر خطر جدی پیش نمی آمد دراین نوع جریان در۲۵ میلی آمپر خطربرق گرفتگی وجود دارد نکته ای که در اینجا قابل بیان است این است که مسیر عبور جریان برق و مدت عبور جریان نیز در برق گرفتگی و پایین آوردن مقاومت بدن شخص مؤثر است. تجربیات نشان داده است که هر چه مدت عبور جریان برق از بدن بیشتر باشد مقاومت بدن کمتر می گردد یعنی مقاومتی که بدن درمقابل عبور جریان درلحظات اول از خود نشان می دهد، بسیار بیشتر از گذشت چند لحظه می باشد. همچنین مسیر عبور جریان نیز بسیار مهم است زیرا ممکن است از محلی عبور نماید که موجب از کار انداختن سیستم تنفسی یا اختلال در کار قلب یا حتی هر دو گردد چند نمونه از حالت های مختلفی که جریان برق ممکن است از بدن عبور کند به قرار زیر است.
۱- از یک دست به یک پا
۲- از دست راست به پاها
۳- از دست چپ به پاها
۴- از پا به پا
۵- از دست به دست
خطرناکترین حالت وقتی است که جریان از یک دست وارد و از دست دیگر خارج شود، زیرا در این هنگام جریان برق از قلب و ریه می گذرد و می تواند باعث از کار افتادن آنها و در نتیجه منجر به مرگ شود.
فرکانس:
تعداد دفعاتی که جهت جریان متناوب عوض می شود را فرکانس می گویند بعنوان مثال گفته می شود فرکانس برق شهر ۵۰ هرتز است (HZ50( یعنی اینکه جهت جریان در هر ثانیه ۵۰ مرتبه در سیم تغییر جهت می دهد ، بر خلاف برداشت و تصور ، مقاومت بدن با ازدیاد فرکانس کم نمی شود ، تجربه ثابت کرده که فرکانس ۵۰ تا ۴۰۰ هرتز مهلکترین فرکانس می باشد و فرکانس های بیشتر فقط موجب سوختگی در محل گردیده است اگر چه فرکانس های کمتر از ۵۰ هرتز خطر مرگ را کاهش می دهد ولی استفاده از آن باعث اتلاف مقادیر زیادی انرژی در خطوط می گردد که از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست.

اگر به آمار حوادث گذشته رجوع کنیم یکی از عواملی که در صنعت برق ایجاد خسارت های مالی و جانی می کند پدیده ای است بنام قوس الکتریکی.
قوس الکتریکی باعث یک نوع سوختگی خاص و جدا از انواع دیگرسوختگی ها می شود.

تولید اشعه ماورای بنفش ناشی از آن نیز می تواند باعث جراحتی شبیه به آفتاب سوختگی گردد. ذرات فلز مذاب ناشی از قوس می تواند نفوذ کند : بسوزاند و به داخل گوشت بدن فرو رود، که این اثرات اضافه بر خسارت حرارتی اشعه ناشی از قوس ایجاد می گردد. اشعه ماورای بنفش به نوبه خود می تواند باعث خسارت ، حساسیت پوستی و به خصوص حساسیت چشم ها که در برابر شعله قوس آسیب پذیر بوده ، بشود. ( اگر در موقع جوشکاری با قوس الکتریکی از لوازم ایمنی مانند ماسک استفاده نشود معمولاً چشم ها قوس زده خواهند شد )
اگر در یک قطعه وسیله الکتریکی ، انرژی به اندازه کافی وجود داشته باشد که یک مسیر هادی درون هوا یا عایق بین دو هادی که دارای اختلاف پتانسیل می باشند، را بوجود آورد اتصالات قوسی ( Arcing fault ) می تواند اتفاق افتد. در شرایط ایجاد قوس ناشی از اتصالی ، قبل از اینکه وسایل حفاظتی عمل نمایند و اتصالی را بر طرف کنند، ممکن است جریانی چندین برابر شدت جریان نامی با ستینگ وسایل حفاظتی ( رله ها ) عبور نماید. معمولاً انرژی بسیار زیادی در قوس ایجاد می گردد و بستگی به نوع حفاظت الکتریکی موجود ممکن است به اندازه کافی ادامه یابد و سوختگی های بسیار شدیدی را ایجاد و یا آتش سوزیی را در زمانی برابر چند پریود مثلاً ۲۵/۰ ثانیه که برای رفع اتصالی حداقل زمان غیر معمولی نیست را باعث شود.
وقتی قوس الکتریکی در حین کار بر روی هادی های مدار برقدار رخ می دهد بسیار خطرناک می باشد زیرا که کارگر بسیار نزدیک و یا حتی در مجاورت قوس قرار دارد و چنین حالتی اغلب سوختگی های بسیار شدید و بعضی اوقات مرگباری را بوجود می آورد.

چراغ های دوره گرد باید از نوع استاندارد و ایمن باشند :
– چراغ باید از حداقل ولتاژ ایمن تغذیه گردد ( معمولاً از ترانسفورمر کاهنده استفاده می گردد )
– سرپیچ آن روی پایه عایق نصب شده باشد.
– کلیه قطعاتی که تحت ولتاژ برق قرار می گیرند باید نشکن باشند.
– توری محافظ حباب لامپ روی پایه عایق قرار گرفته باشد.
– هادی هاییکه در داخل کابل قرار دارند باید به نحوی باشند تا چنانچه نیروی کشش به کابل وارد آید و به قسمت اتصالات اثر ننماید.

– هر گونه ضایعاتی که به قطعات مختلف چراغ وارد آید باید امکان فوری برای تعویض قطعه معیوب باشد.

کلیه وسایل الکتریکی و تمام دستگاه هائیکه دارای ملحقات الکتریکی هستند بایستی دارای اتصال زمین باشند. در مورد دستگاه های الکتریکی ثابت باید بدنه موتورها و بدنه ماشین بطور مؤثر اتصال الکتریکی بدنه به زمین داشته باشند ، بطوریکه ارتباط هدایت الکتریکی قسمت ها بهم و زمین تأمین شده باشد.

وسایل برقی قابل حمل دارای تنوع زیادی هستند که در صنایع مختلف کاربرد زیادی دارند، از آنجاییکه این تجهیزات از انرژی برق استفاده می نمایند ،نکات زیردر رابطه برای استفاده ایمن کاربران از این وسایل مطرح گردیده است :

این وسایل، باید دارای دو شاخه ارت دار باشند ( از انواع سه شاخه ارت دار نیز موجود می باشد ) و قبل از اینکه این دستگاه ها به جریان برق متصل شوند ، باید اطمینان حاصل نمود که محفظه ( بدنه ) و قطعات هادی ماشین های افزار به قسمت ارت دو شاخه ( پلاتین مخصوص ارت ) ارتباط دارند. اگر دستگاه دارای سه شاخه ارت دار می باشد ، باید سه شاخه را به پریزهای دارای ارت بصورت مؤثر اتصال داد. همچنین این پریزها نبایستی امکان دهند که به غیر از حالت استاندارد که نرگی ارت وارد مادگی ارت می شود به گونه ای دیگر ارتباط داده شوند.

درخصوص دوشاخه های ارت دار باید پریز مورد استفاده نیز ارت دار باشد.
در صورتیکه کار درمحلی انجام می شود که پریز اتصال زمین دار در دسترس نیست . ( نظیر کار در خارج از کارگاه ) باید بوسیله سیم جداگانه ای که یک سر آن به سیم زمین اتصال دارد به سیستم ارت دستگاه ارتباط داد. البته قبل از انجام کار با دستگاه باید اتصال یافتن بدنه آنرا به زمین کنترل نمود.
سیم اتصال زمین برای وسایلی که با ولتاژ برق خیلی ضعیف کار می نمایند لازم نیست.
در حالتی که از کابل های طویل برای بکار انداختن وسایل برقی استفاده می شود اطمینان حاصل کنید که سیم اتصال بدنه دستگاه بخوبی به زمین اتصال یافته است.از وارد آوردن نیروی کششی به کابل برق اجتناب کنید. اینگونه وسایل باید همیشه بطور متناوب هر چند وقت یکبار بازرسی شوند و مخصوصاً از نظر وضع هادی ها و عایق بندی آنها کنترل گردند.

اساساً هدف از بازرسی و تجسس ادواری در تأسیسات الکتریکی یافتن معایب و خرابی وسایل و سرویس آنها است. بررسی های متناوب و منظم در بازدید از وسایل برای پیدا نمودن مراکزیکه بیش از اندازه گرم می شوند از قبیل هادی ها و کنتاکت های مختلف ماشین های الکتریکی ، خرابی عایق ها و معایبی که از ناحیه مکانیکی یا شیمیایی به این وسایل دست می دهد و همچنین کنتاکت های متحرک و اطمینان از مرتب بودن شکل تجهیزات ( دسته های کلیدفیوزها ، پایه فیوزها ، حالت اتصال هادی های لخت از نظر جمع شدن چربی و گرد وغبار و غیره ) اجباری است. بالاخره اطمینان از بررسی و بازدید سیم اتصال زمین است بررسی سالم بودن عایق بندی ابزارهای گردان مانند چراغ های دوره گرد و هادی های قابل انعطاف و اتصالات برق که زیاد در معرض خرابی واقع می شوند لازم است.
بطور کلی تأسیسات الکتریکی باید از لحاظ عایق بندی و نگهداری همیشه سالم و بدون عیب باشد ، معایب عایق کاری به محض اینکه ظاهر شود باید بلافاصله ترمیم گردد. اتصال زمین وسایل حداقل باید سالی یکبار بوسیله شخص مطلعی مورد بررسی واقع شود محل اتصال سیم به زمین بایستی هر چند وقت یکبار مرطوب شود برای این منظور می توان هادی بودن محل را بوسیله آب پاشی نمودن آن با محلولی از بیکربنات دوسود به قسمت ۱۰۰ گرم در ۵ لیتر آب حل شده باشد بهبود بخشید.
بازرسی اتصال زمین ها با کمک وسایل اندازه گیری خاص این کار انجام می شود که چنانچه برای شرکتی این کار میسر نبود می تواند از شرکت توزیع نیروی برق تقاضا نموده تا با استفاده از تجهیزات موجود اندازه گیری را برای آنها انجام دهند.

• کارهای خطیر نظیر تعمیرات و راه اندازی تنها به افراد کار آزموده و متخصص محول گردد.
• کلیه وسایل الکتریکی باید به چراغ علامت دهنده مجهز باشد تا از خاموش یا روشن بودن آنها آگاه شویم.
• وسایل الکتریکی را به فیوزها یا قطع کننده مجهز کنید و هر چند وقت یک بار وسایل ایمنی را بازرسی نمایید.
• محل عبور خطوط برق به خصوص برق فشارقوی را حفاظ بندی کنید. ( از جمله در محدوده پست ها و ایستگاههای کاهش یا تقویت )
• هنگام استفاده از نردبان و جرثقیل لازم است احتیاط لازم جهت عدم برخورد با مدار برق انجام گیرد.
• در صورت عمل کردن وسایل حفاظتی ، نظیر فیوز یا قطع کننده ، باید قبل از راه اندازی مجدد علت عمل کردن آن بررسی و اشکال آن برطرف شود ، در غیر اینصورت از راه اندازی مجدد آن خودداری کنید.
• در محوطه وجود گاز قابل اشتعال یا انفجار ، کلیه وسایل الکتریکی و به خصوص کلیدهای برق باید از نوع ضدجرقه انتخاب شوند.همچنین تانکرها و مخازن حاوی مواد قابل اشتعال باید دارای اتصال زمین باشد ، به خصوص هنگام بارگیری و تخلیه.
• در صورت وقوع آتش سوزی وسایل الکتریکی به هیچ وجه از آب استفاده نکنید و تا حد امکان قبل از شروع اطفای حریق ، ابتدا جریان برق را قطع نمایید.
• هرگز تردید نکنید که آیا مداری دارای جریان برق است یا نه ، هر مداری را تا هنگامی که برقدار نبودن آن ثابت نشده ، حامل جریان برق فرض کنید.
• هنگام کار با وسایل الکتریکی تجهیزات حفاظتی لازم ، از قبیل دستکش لاستیکی ، زیر پای عایق ، انبرهای حفاظتی فیوزگیر ، ابزارآلات عایق و امثال آنها را مورد استفاده قرار دهید.
• قیل از شروع به کار در روی مدارهای الکتریکی ابتدا جریان برق را از کلید اصلی قطع کرده و اخطار لازم را روی کلید نصب کنید. این عمل از وصل شدن جریان برق به وسیله شخص دیگری جلوگیری خواهد کرد.سپس انتهای کابل یا سیم تغذیه مدار را حتی الامکان باز و حتماً به وسیله رشته سیم های مجزا به شبکه زمین اتصال دهید. قبل از بستن مجدد کلید ، اطمینان حاصل کنید که کسی با تجهیزات یا سیم های الکتریکی کار نمی کند و تمامی ابزارها و سیم های زمین جمع آوری شده است.
• هرگز فیوزهای سوخته را با سیم یا فلزات دیگر به کار نیندازید و حتماً آنها را تعویض کنید.
• همیشه از تأثیرات خازنی ترانسفورماتور ها و سایر دستگاه های فشار قوی احتراز نمایید و قبل از شروع به کار ، آنها را قطع و سپس تخلیه کنید.
• هرگز چشم های خود را در معرض قوس الکتریکی قرار ندهید. در قوس های الکتریکی اشعه ماورابنفش با طول موجهایی وجود دارد که نگاه کردن به آنها حتی برای مدت بسیار کوتاهی برای سلامت چشم مخاطره انگیز است.
• هرگز کلید را آرام و با تردید وصل نکنید ، بکوشید همیشه آن را سریع و با اطمینان ببندید.

منبع:
ایمنی و بهداشت کار « حفاظت صنعتی »
تالیف: بابک کاظمی

جریان صاعقه: جریان صاعقه ترکیبی از ضربات کوتاه مدت با زمان کمتر از ۲ms و بلند مدت با زمان بیش از ۲ms است شکل موج جریانی که در اثر ضربات کوتاه مدت به زمین منتقل می شود تقریبا مشابه شکل ۱ است. طبق آماری که استاندارد BS 6651 منتشر کرده است حداکثر(پیک) جریان بازگشتی صاعقه I در محدوده ۲ تا ۲۰۰ کیلوآمپر قرار دارد که در این میان مقادیر کمتر، احتمال وقوع بالایی را به خود اختصاص می دهند. بطوریکه ۱% بیش از ۲۰۰kA، ۱۰% بیش از ۸۰kA ، ۵۰% بیش از ۲۸kA ، ۹۰% بیش از ۸kA و ۹۹% بیش از ۳kA می باشند. در شکل ۱ زمان T₂ کمتر از ۲ms است.

شکل ۱ : شکل موج جریان ضربه کوتاه مدت صاعقه

کلاس حفاظتی سیستم (LPL): برای دستیابی به اهداف استاندارد، چهار کلاس حفاظتی مطابق با استانداردهای IEC 62305 و NFC 17-102 تعریف شده است.  کلاس حفاظتی بیانگر سطح یا میزان حفاظت فراهم شده توسط سیستم است بطوریکه سطح حفاظت در کلاس I بیشترین و در کلاس IV کمترین میزان را دارد. بنابر این انتظار می رود که هزینه های برپایی سیستم در سطح بالاتر، بیشتر باشد. از طرفی باید توجه داشت که سازه ها و تجهیزات مختلف بسته به نوع کاربری طبق استاندارد نیازمند سطوح حفاظتی متناسب هستند. کلاس حفاظتی با توجه به نوع کاربری، جنس و ابعاد سازه، موقعیت جغرافیایی و… قابل محاسبه است. جدول ۱ حداکثر مقادیر پارامترهای جریان صاعقه را برای سطوح حفاظتی مختلف طبق IEC 62305 نشان می دهد.
حجم حفاظتی: حجم یا شعاع حفاظتی بسته به نوع صاعقه گیر (پسیو یا اکتیو) و شکل آن (در حالت پسیو) ، کلاس حفاظتی و ارتفاع نصب متغییر است. در اینجا بطور مختصر در مورد انواع صاعقه گیر و حجم حفاظتی هر یک اطلاعاتی ارائه می شود.

جدول ۱ حداکثر مقادیر پارامترهای جریان صاعقه طبق IEC 62305

تاثیر رعد وبرق در خطوط انرژی

چکیده:

یکی از پدیده های رایج طبیعت رعد و برق است.

رعد و برق عبارت است از ظهور قوس الکتریکی در فاصله ابر ها که همراه با صدای مخوف و وحشتناک است.

این پدیده با بارش باران شدید یا تگرگ همراه است.

به علت اهمیت آن در برخی صنایع و به خصوص در صنعت برق لازم دانستم که در این پروژه به بررسی و تحلیل این پدیده در خطوط انتقال انرژی الکتریکی بپردازم.

اضافه ولتاژهای گذرای ناشی از برخورد صاعقه به خطوط انتقال و همچنین عملیات کلید زنی در تعیین سطوح عایقی تجهیزات و دستگاههای محافظت در مقابل صاعقه اهمیت زیادی دارند.

هنگامی که خط با ثابت های توزیع شده در معرض یک اغتشاش مانند برخورد صاعقه یا عمل کلید زنی قرارمی گیرد امواج ولتاژ و جریان بوجود می آیند و این امواج در طول خط با سرعتی نزدیک به سرعت سیر نور به حرکت در می آیند.

به محض رسیدن این امواج به ترمینال های خط امواج ولتاژ و جریان انعکاسی بوجود می آیند و در طول خط بر می گردند و با امواج اولیه ترکیب می شوند.

به خاطر وجود تلفات،امواج سیار بعد از چند انعکاس تضعیف شده و از بین می روند همچنین اندوکتانس های سری سیم پیچ های ترانسفورماتور به طور موثری اغتشاشات را بلو که می نمایند.

 بدین صورت از ورود آنها به سیم پیچیهای ژنراتور جلوگیری می کنند.

به هر حال انعکاس چند باره موج می تواند باعث تقویت اضافه ولتاژ شده و ولتاژ تا سطحی افزایش یابد که سبب ایجاد جرقه روی عایق ترانسفورماتور یا خط و نهایتا آسیب دیدگی آن شود.

کلید های فشار قوی که می توانند در ۵۰msقطع کنند خیلی کند تر از این هستند که در مقابل صاعقه یا امواج ناشی از کلید زنی بتوانند عملیات محافظت را صورت دهند.

امواج صاعقه می توانند در چند میکرو ثانیه و امواج کلید زنی در مدتی حدود صد میکرو ثانیه به حداکثر  مقدار خود می رسند.

این امواج آنقدر سریع هستند که قبل از اینکه کلید فشار قوی بتواند باز شود عایق را تخریب می کنند.

دستگاههای حفاظتی ای به نام برقگیر وجود دارند که قادرند عایق تجهیزات را در مقابل اضافه ولتاژ ها محافظت نمایند.

این  دستگاهها ولتاژ را به حد معین(BLI) محدود کرده و انرژی امواج صاعقه و کلید زنی را جذب نمایند.

زمین کردن مناسب پست و تجهیزات مرتبط با آن مانند ترانسفورماتور ها و کلیدها می تواند تا حد زیادی جان کاربران و حتی تجهیزات را در مقابل این ولتاژ ها حفظ کند.

صاعقه گیر پسیو (Passive) بر خلاف صاعقه گیر اکتیو (Active) در برابر صاعقه هیچ گونه واکنشی ندارد.

از اینرو پسیو ، غیر فعال یا ساده نامیده می شوند.

صاعقه گیر پسیو در حقیقت همان چیزی است که بنیامین فرانکیلن در سال ۱۷۵۲ جهت مقابله با صدمات صاعقه ابداع کرد و تا کنون نیز مورد استفاده قرار میگیرد.

طبق استاندارد یک سیستم حفاظتی شامل سه بخش کلی:

صاعقه گیر یا ترمینال هوایی (Air Termination) ،

هادی میانی (Down Conductor)

و سیستم زمین یا ترمینال زمین (Earth Termination) می شود.

تنها تفاوت اساسی سیستم پسیو و اکتیو در نوع ترمینال هوایی است.

ترمینال هوایی در سیستم پسیو معمولا به شکل میله، سیمهای معلق و یا مش (قفس فارادی) می تواند باشد.

ولی صاعقه گیرهای اکتیو اطراف خود را یونیزه میکنند و با این کار شعاع حفاظتی بمراتب بیشتری را جهت حفاظت از اصابت صاعقه پوشش میدهند .

استاندارد بین المللی IEC 62305-3 (بخش سوم) به عنوان مرجع اصلی سیستمهای حفاظت پسیو اصول اساسی بکارگیری،‌ طراحی ،نصب و نگهداری این سیستم را شرح می دهد.

علاوه بر این ، استانداردهای BS6651، NFPA780 و DIN VDE 0185 نیز مورد استفاده قرار می گیرند.

نصب برقگیر و صاعقه گیر

طراحی برقگیر و صاعقه گیر

اجرای برقگیر و صاعقه گیر

فروش برقگیر و صاعقه گیر