مقدمه:
خط گرم در واقع به مداری گفته می شود که برق در آن جریان دارد و به عبارتی دیگر خطی است که ولتاژ دارد.
اگر درگذشته تنها تامین برق به هر نحو ممکن، برای مشترکان مدنظربود، اما اکنون با گذشتن از مرزهای فناوری، افزوده شدن برمیزان تولید و برقرسانی به دورترین نقاط، تامین برق با کیفیت مورد نظر قرار گرفته است.
درهمین راستا نیز فعالیت های بسیاری صورت می گیرد که از جمله آنها تعمیرات با خط گرم است.
در واقع یکی از بزرگترین مشکلات شبکه های توزیع و انتقال ایجاد خاموشی برای انجام تعمیرات در شبکه چه به صورت دستی و چه به صورت اتوماتیک است.
ایجاد نارضایتی مشترکان صنعتی خانگی و کشاورزی از اعمال خاموشی در شبکه و آسیب تجهیزات فشار قوی در هنگام قطع و وصل مجدد از جمله پی آمدهای قطع برق به شمار می رود.
به جرات و با اطمینان می توان گفت تعمیرات به صورت گرم (Hot Line) مناسب ترین راه جهت کاهش قطعی های شبکه و بالا بردن اطمینان و پایداری خط است.
خط گرم در واقع به خط انتقالی گفته می شود که برق در آن جریان دارد و به عبارتی دیگر خطی است که ولتاژ دارد.
نیل به اهداف صنعت برق،
رضایت مشترکین،
فروش انرژی بیشتر،
کمک به تولید بیشتر در بخش صنایع،
جلوگیری از فرسودگی و استهلاک زود هنگام تجهیزات شبکه بخاطر کلیدزنی های مکرر،
و کاهش تلفات،
از جمله مزایای تعمیرات با خط گرم به شمار می رود.
امروزه در کشورهای جهان ، عملیات خط گرم به صورت امری متداول و عادی ، در حال انجام است.
و با این روش یا “HOTLINE” مانع از ایجاد ضررهای اقتصادی فراوان و نارضایتی مشترکان می گردند.
و با بهره گیری از تکنولوژی تعمیرات خط گرم ، تعداد خاموشی ها به میزان چشمگیری کاهش خواهد یافت.
چرا که بسیاری از مانورها و تعمیرات خطوط به صورت گرم قابل اجرا هستند .
مراحل اجرای خط گرم:
مجری خط گرم موظف است با توجه به مفاد این دستورالعمل ، جهت انجام عملیات بر روی شبکه اقدام نماید.
حوزه عملیات مجری خط گرم شامل بخش هایی از شبکه فشار متوسط که به مجری جهت اجرا ابلاغ شده باشد .
حداقل افراد اکیپ خط گرم:
حداقل افراد یک اکیپ خط گرم جهت انجام عملیات خط گرم چهار نفر بوده که شامل یک اپراتور بالابر و دو نفر سیمبان و یک سرپرست می باشد.
این افراد باید دارای گواهینامه آموزشی از مراجع ذیصلاح باشند.
سطح بندی فعالیتهای خط گرم:
باتوجه به انجام فعالیتهای مختلف بر روی شبکه های فشار متوسط و توانائیهای پرسنل و با عنایت به تجهیزات مورد نیاز می توان فعالیت ها را به شرح ذیل سطح بندی نمود:
روش فرمان از راه دور سطح یک
روش فرمان از راه دور سطح دو
روش فرمان از راه نزدیک سطح یک
روش فرمان از راه نزدیک سطح دو
تبصره۱:
در حال حاضرآموزش خط گرم که بصورت یکجا در فنی حرفه ای ( ۲۰۸ ساعت آموزش و ۱۲۰ ساعت کارآموزی در محل کار مجموعاً ۳۲۸ ساعت) تعریف شده است،تا زمان جایگزینی روشهای چهارگانه فوق برای کلیه سطوح قابل قبول می‌باشد.
تبصره ۲:
در صورتیکه سقف زمان آموزش گواهینامه ارائه شده تا ۱۲۰ ساعت از مراجع ذیصلاح باشد.
فرد آموزش دیده فقط مجاز به انجام روش فرمان از راه دور سطح ۱ خواهد بود.
تبصره ۳:
در صورتیکه علاوه بر آموزشهای مطرح شده در تبصره۲ گواهینامه آموزش تکمیلی ۱۲۰ ساعته دوم (مجموعا ۲۴۰ ساعت) ارائه گردد فرد آموزش دیده مجاز به انجام فعالیت تا فرمان از راه نزدیک سطح یک می باشد.
سطح یک فرمان از راه دور :
برای اکیپ هایی در نظر گرفته می شود که با استفاده از ابزار های ساده قادر به انجام فعالیتهای زیر باشند:
بازویست جمپر بمنظور اجرای کار در شبکه تک مداره
آچارکشی یراق آلات سرتیر میانی و سکشن در شبکه تک مداره
ارتباط جمپر سرکابل به شبکه برقدار تک مداره
ارتباط جمپر شبکه انشعابی به شبکه اصلی برقدار تک مداره
ارتباط جمپر ترانسفورماتور هوایی به شبکه برقدار تک مداره
بازکردن جمپر ترانس جهت اصلاح و یا تعویض برقگیر و کات اوت فیوز در شبکه برقدار تک مداره
بازکردن جمپر جهت تقویت و تعویض ترانسفورماتورهای هوایی زیر شبکه برقدار تک مداره
شاخه زنی و هرس درختان در حریم شبکه هوایی برقدار
جمع آوری اشیاء اضافی از روی شبکه برقدار تاحد امکان
سطح دو از راه دور :
این سطح تکمیل کننده سطح یک از راه دور بوده که بیشتر در مواقعی که امکان استفاده از بالابر بوم عایق نبوده از این سطح استفاده می‌گردد.
افراد در این سطح قادر به انجام فعالیتهای زیر می‌باشند:
بازوبست جمپر بمنظور اجرای کار درشبکه برقدار
آچار کشی یراق آلات سر تیر میانی و سکشن در شبکه برقدار
ارتباط جمپر سرکابل به شبکه برقدار
ارتباط جمپر شبکه انشعابی به شبکه اصلی برقدار
ارتباط جمپر ترانسفورماتورهوایی به شبکه برقدار
بازکردن جمپر جهت اصلاح و تعویض برقگیر و کات اوت فیوز در شبکه برقدار
بازکردن جمپر جهت تقویت و تعویض ترانسفورماتورهای هوایی زیر شبکه برقدار
شاخه زنی و هرس درختان در حریم شبکه هوایی برقدار
جمع آوری اشیاء اضافی از روی شبکه برقدار تا حد امکان
تعویض انواع مقره های سوزنی میانی
تعویض انواع مقره های سوزنی دوبل( زاویه)
تعویض انواع مقره های بشقابی
تعویض انواع کنسول و کراس آرمها
توضیح : هفت مورد ابتدایی فعالیتهایی خط گرم سطح یک فرمان از راه دور بوده که در دوره سطح دو بر روی شبکه های دو مداره هم قابل اجرا می باشد.
سطح یک فرمان از راه نزدیک :
دراین سطح از بالابرهای بوم عایق سبک و نیمه سنگین استفاده می شود و سیمبان خط گرم با استفاده از ابزار عایق مانند:
دستکش عایق ،
آستین عایق،
و… وارد حریم الکتریکی شده و با استفاده از ابزار مناسب بصورت فرمان از راه نزدیک می‌تواند فعالیتهایی زیر را انجام دهد :
بازو بست جمپر جهت هرنوع کار اجرائی
آچارکشی اتصالات شبکه ( بست تک پیچه و دو پیچه) و تبدیل به بوش
اصلاح و تعویض جمپرهای غیر استاندارد
زدن بوش سیم شبکه روی خط برقدار
احداث یا جمع آوری شبکه پشت سکشن برقدار
تعویض هرنوع مقره سوزنی میانی انواع تیرها
تعویض هر سه مقره سوزنی ، کراس آرم و متعلقات سر تیری ( صلیبی، پرچمی، کنسولی ، ناوفوتی و جناقی) در شبکه تک مداره
تعویض هرنوع مقره بشقابی انتهایی و سکشن
تعویض هرنوع مقره سوزنی دوبل با زاویه کم ، تعویض مقره های کششی پرچمی
نصب، جمع آوری و اصلاح مهار تیر خط برقدار
سطح دو فرمان از راه نزدیک :
دراین سطح گروه مجهز به بالابر بوم عایق نیمه سنگین بوده و در صورت لزوم لاین تراک هم آنها را همراهی می‌نماید.
افراد این گروه با تبحر خود می‌توانند کلیه خدمات شبکه های فشار متوسط هوایی را به صورت برقدار انجام دهند.
که البته برای نظم و تقسیم کار ، کارهای سنگین به شرح ذیل به آنها ارجاع می گردد :
نصب و جمع آوری انواع تجهیزات حفاظتی و جداکننده
نصب تیر میانی با متعلقات ، زیر شبکه تک مداره
جمع آوری تیر میانی با متعلقات ، از زیر شبکه تک مداره
تبدیل تیر میانی با شبکه صلیبی به یکطرفه کامل ( رفع حریم)
تبدیل تیرمیانی به تیر سکشن دو طرف انتهایی با متعلقات
تبدیل تیر سکشن (دوطرف انتهایی) به تیرمیانی با متعلقات
نصب تیر میانی با متعلقات ، زیر شبکه دو مداره
جمع آوری تیر میانی با متعلقات ، از زیر شبکه دومداره
دفتر نظارت بر بهره برداری موظف است کلیه موارد مذکور را مطابق دستورالعمل ها و استانداردهای تعریف شده کنترل و در صورت تایید مجوز بکارگیری را به ناظر عالیه و دیسپاچینگ ابلاع نماید.
دیسپاچینگ موظف است مجوز کاررا فقط به سرپرست اکیپ معرفی شده واگذار نماید
ناظر مقیم موظف است فعالیتهای مورد نظر را فقط در چارچوب صلاحیت مجری یا پیمانکار مطابق آموزشهای دیده شده توانایی و کامل بودن نیروی انسانی و داشتن تجهیزات فنی و ایمنی واگذار و کنترل نماید.
و نباید به هیچ وجه از این شرایط عدول نماید.
در صورت مشاهده انحراف از چارچوب لازم است سریعا فعالیت را متوقف نماید.
در صورتیکه پیمانکار یا مجری از نفرات یا تجهیزات غیر مجاز یا خارج از فهرست استفاده نماید ناظر موظف به توقف فعالیت اکیپ می باشد.
انواع عملیات خط گرم:
عملیات خط گرم مورد انتظار را می توان به سه دسته تقسیم نمود(عملیات برنامه ریزی شده،عملیات اضطراری،عملیات خط گرم بمنظور ارتقاء و توسعه شبکه)
۱-عملیات برنامه ریزی شده(نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه):
امورها / مناطق/ نواحی و… بر اساس دستورالعمل تعمیرات پیشگیرانه ابلاغی توانیر توسط واحد مربوطه و تائید معاونت بهره برداری فیدرهای فشار متوسط را جهت اجرای فعالیت های خط گرم اولویت بندی نموده که این کار با ملاحظه پارامترهایی مانند:
طول فیدر،
متوسط بار،
تعداد خاموشی بی برنامه سال جاری و سال گذشته،
انرژی توزیع نشده،
زمان خاموشی،
وحساسیت فیدرو … انجام می شود.
فیدر دارای اولویت ارجح تعمیراتی باید طبق دستورالعمل نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه ابلاغی توانیر بازدید و چک لیست های مربوطه بهمراه معایب برداشت شده پس از کنترل ناظر عالیه و اولویت بندی ضرورت اجرای معایب جهت اجرا در اختیار مجری قرار گیرد
گزارش برداشت معایب شبکه به همراه نقشه جغرافیایی(ترجیحا GIS ) با ذکر نام فیدر ، و با شماره گذاری پایه ها لازم است تهیه گردد.
مجری خط گرم هنگام تحویل گرفتن گزارش برداشت معایب، نسخ مربوطه را تایید نماید.
و در صورت نیاز به نصب ، برداشت و جابجائی تجهیزات مانوری ، می باید طرح و دستور کار طبق روال مربوطه تهیه و هماهنگی و مجوز از دیسپاچینگ اخذ و نتیجتا پس از انجام کار بلافاصله جهت انعکاس بر روی نقشه ها به دیسپاچینگ و مقام مافوق اعلام و بصورت مکتوب نیز ارسال گردد.
در صورت نیاز به انجام کاری که در گزارش برداشت معایب ذکر نشده باشد، مجری خط گرم موظف است قبل از هرگونه اقدامی با ناظر مقیم هماهنگی لازم را بعمل آورد.
و سپس نسبت به انجام عملیات اقدام و در گزارش معایب ثبت و بهمراه دیگر موارد ارسال نماید.
مجری خط گرم موظف است در ابتدای عملیات اجرایی ، فرم درخواست انجام کار(فرم۲) را تکمیل و حداقل ۴۸ ساعت قبل از انجام کار به واحد متولی جهت اخذ تاییدیه های لازم از جمله دیسپاچینگ ارسال نماید.
تبصره:
دیسپاچینگ می تواند با توجه به محدودیتهای مخابراتی یا موارد دیگر صدور اجازه کار برای اکیپهای خط گرم را به اداره اتفاقات/حوادث و یا نمایندگان ذی صلاح وفق ضوابط تعیین شده در دستورالعمل ثابت بهره برداری تفویض نماید.
مجری خط گرم موظف است برای ادامه کار در هفته جدید مجدداً فرم کتبی اجازه کار را تکمیل و تحویل نماید.
مجری خط گرم باید عملیات انجام شده روزانه را همراه با شماره اجازه کار ، تاریخ ، ساعت و نام اپراتور مرکز کنترل مربوطه را در فرم روزانه (فرم شماره۱) ثبت نماید.
بدیهی است انجام هرگونه عملیات خط گرم بدون مجوز مراکز کنترل خلاف مقررات بوده و مجری باید پاسخگو بوده و این موضوع تخلف محسوب شده و ناظر عالیه موظف به پیگیری مطابق ضوابط اداری می باشد.
پس از اتمام تعمیرات در پایان هر روز سرپرست اکیپ بایستی کلیه عملیات همان روز را در دو نسخه از فرم روزانه (فرم ۱) ثبت و کروکی فعالیتهای انجام شده در محدوده کار را در پشت صفحه رسم نموده و پس از بازدید ناظر و امضای فرم ، یک نسخه از آن را تحویل ناظر نماید.
سرپرست اکیپ خط گرم موظف است پس از اتمام کار ، پایان کار اکیپ را به مرکز کنترل اعلام و تاریخ و ساعت و نام اپراتور را در فرم روزانه (فرم ۱)یادداشت نماید.
ناظر مقیم خط گرم حداکثر در پایان هر هفته(در شرکتهای توزیع متمرکز بصورت روزانه توصیه می گردد)، مجموع کار انجام شده را بصورت گزارش شفاف آماری برای ناظر عالیه ارسال نماید.
پس از پایان یافتن کل تعمیرات فیدر، مجری موظف است نقشه رفع نهائی معایب شبکه را که عملیات اصلاحی هر پایه بر روی آن به صورت علامت اختصاری (جدول۲) ذکر گردیده است، تحویل نماید تا نسبت به بازدید و تائید توسط ناظر مقیم و ناظر عالیه اقدام گردد.
در صورتی که نیاز به شاخه زنی درختان مزاحم در خطوط فشار متوسط باشد، باید با برنامه ریزی قبلی با ذکر آدرس مسیر و مشخص بودن تعداد اصله درختان هر مسیر و بر اساس برنامه زمانبندی عملیات شاخه زنی انجام شود.
(قبل از انجام عملیات، مکاتبات و هماهنگی لازم با شهرداری انجام شده باشد).
لازم است مناطقی که دارای آلودگی هوا(ساحلی) می باشند (و یا اطراف کوره های آجر ، گچ ، سیمان ، جاده های خاکی و غیره) که شبکه فشار متوسط از آنجا عبور کرده است مورد شناسائی قرار گرفته و در صورت نیاز به عملیات شستشوی شبکه به روش خط گرم ، بر اساس برنامه زمانبندی (حتی المقدور قبل از بارندگی های پائیزی) همراه با ذکر آدرس مسیر جهت شستشوی شبکه اقدام شود.
۲- عملیات اضطراری:
در صورتی که به درخواست امور دیسپاچینگ،امورها و نواحی نیاز به انجام هرگونه عملیات اضطراری به منظور جلوگیری و پیشگیری از بروز خاموشی ناخواسته باشد، این درخواست به واحد خط گرم ارسال و با تایید مجری(مسئول)خط گرم عملیات مربوطه انجام می شود.
معمولا انجام عملیات اضطراری بندرت صورت گرفته و نیاز است فعالیتهای عملیات خط گرم با برداشت و اولویت بندی معایب و برنامه ریزی قبلی انجام شود.
۳-عملیات توسعه و احداث:
انجام هرگونه عملیات با برنامه بمنظور اتصال و نصب تجهیزات جدید،جابجایی شبکه ها و تجهیزات می بایست پس از اخذ مجوز های لازم با انجام عملیات خط گرم انجام شود.
لازم به توضیح است که در صورت عدم وجود شرایط فنی و امکانات عملیات خط گرم با درخواست مجری طرح پروژه مربوطه و تایید امور دیسپاچینگ و ناظر عالیه خط گرم، انجام عملیات بصورت سرد بلامانع می‌باشد.
جهت ورود تجهیزات جدید و اتصال به شبکه برقدار باید از فرم اجازه کار ارتباط شبکه خط گرم (فرم۳) استفاده شود.
(بدیهی است کروکی و مجوز برقدار شدن تجهیزات جدید باید پیوست اجازه کار باشد.)
فرم ارتباط شبکه خط گرم (فرم۳) در سه نسخه توسط مجری خط گرم تکمیل و به امضای ناظر و رئیس بهره برداری رسانده شود.
نسخه دوم جهت اخذ اجازه کار و نصب کارت احتیاط تحویل مرکز کنترل می گردد.
نسخه سوم به عنوان سند نزد مجری خط گرم باقی می ماند.
مجری خط گرم پس از آماده نمودن کالاهای مورد نیاز ارتباط شبکه، به محل پروژه مراجعه نموده و در صورت وجود شرایط مشروحه ذیل و اخذ مجوز دیسپاچینگ و رعایت اصول ایمنی ، نسبت به ارتباط جمپر به شبکه برقدار اقدام خواهد نمود:
بررسی ظاهری تجهیزات نصب شده موجودکه در صورت مشاهده هر گونه عیبی بایستی از برقدار نمودن خودداری و مراتب به اطلاع واحد بهره برداری و متقاضی ذیربط رسانده شود.
پس از ارتباط جمپرها ، مجری خط گرم فرم تکمیل شده ارتباط شبکه خط گرم (فرم۳) را امضا و نسخه اول را تحویل (امور/منطقه/ناحیه/شهرستان) نموده و نسخه سوم آن را نزد خود نگه می دارد.
در پایان نماینده (امور/منطقه/ناحیه/شهرستان) موارد را بررسی نموده (در صورت وجود انشعاب نسبت به وصل انشعاب اقدام) و در نهایت فرم ارتباط شبکه خط گرم را امضا می نماید.
تجهیزات مورد نیاز انجام عملیات خط گرم باید از شرکت های معتبر با استاندارد جهانی بوده و یا دارای گواهینامه کیفیت از مراجع ذیصلاح داخلی باشد.
لازم است پس از پایان عملیات خط گرم اثربخشی آن بررسی شده و صرفه جویی در انرژی توزیع نشده محاسبه شود.
لازم است حداقل دو بار در سال ، اقدامات و عملیات خط گرم مورد ارزیابی ناظر عالیه قرار گیرد.(فرم ۵)
با توجه به بالا بودن هزینه های خط گرم خصوصاً ماشین آلات، از برنامه ریزی روزانه با محدوده جغرافیائی پراکنده خودداری نموده و حتی المقدور بصورت متمرکز برنامه ریزی شود.
توضیحات مهم:
دستورالعمل عملیات اجرایی خط گرم توسط شرکت برق در ۲۸ صفحه تدوین و بصورت بخشنامه به کلیه شرکت های توزیع برق کشور ابلاغ شده است.
در این مقاله فقط به بخش محدودی از آن اشاره شده و توصیه میشود جهت رعایت کلیه نکات ایمنی حتما به بخشنامه مذکور مراجعه نمایید.
