مقدمه:
یوپیاس یا منبع تغذیهٔ بدون وقفه ( Uninterruptible power supply یا UPS) وسیلهای است که در کنار یک رایانه (یا مصرفکنندهٔ برقی دیگر) نصب میشود.
و هنگام قطع یا تغییرات شدید ولتاژ ورودی، امکان ادامهٔ کار در حالت نرمال را برای مصرفکننده فراهم میکند.
UPSهای کوچک معمولاً درون خود، یک باتری دارند که هنگام وجود برق در حالت عادی آن را شارژ میکنند.
هنگام قطع برق یا افت ولتاژ زمانی که ولتاژ از یک مقدار کمتر شود UPS بهطور اتوماتیک منبع تغذیه رایانه را از برق شهر به باتری موجود درون خود تغییر میدهد.
این کار در مدت زمانی حدود یک یا ۲ میلیثانیه انجام میپذیرد و در نتیجه رایانه متوجه قطع جریان الکتریکی نشده و به کار خود ادامه میدهد.
یو پی اس یا وسیله ذخیره دائم جریام برق اساسا وسیله ای الکتریکی برای ذخیره برق در مدارها است.
این مدار هر شکلی که داشته باشد برای آن یک یو پی اس قابل استفاده است.
خود یو پی اس نیز دارای سه نوع مدار است.
مدار آفلاین، اینتراکتیو و آنلاین. عمده مدارهایی که یو پی اس برای آنها استفاه میشود مدارهایی اند که یک سر آن برق شهر است و سر دیگر آن مصرف کننده ها هستند.
البته لزوما مدار مبدا برق شهر نیست.
مبدا مدار میتواند ژنراتور و یا سیستم برق خورشیدی و … باشد.
یو پی اس ها همیشه بصورت سری در این مدارها قرار میگیرند چون در واقع یوپی اس یک کلید هوشمند بین منبع ولتاژ برق شهر و منبع ولتاژ برق باتری است.
همه انواع یوی پی اس ها دارای این خواص هستند ولی بهترین حفاظت را در برابر نوسانات یا قطع برق انواع با مدار آنلاین فراهم میکند.
در صورتی که یو پی اس دارای بیش از یک باتری باشد و یا از دو یا چند دستگاه یو پی اس استفاده شود.
بهتر است خود یو پی اسها بصورت موازی با هم در مدار قرار گیرند تا بیشترین توان را از آنها دریافت بداریم.
نحوه قرار گرفتن یو پی اس در مدار
یو پی اس بطور عادی به هنگام نصب به برق شهر وصل می شود و جریان را از طریق یک مدار بای پس مستقیما به مصرف کننده انتقال میدهد.
به محض دریافت نوسانات برق و یا قطع برق ، یک کلید رله اتوماتیک جریان را از مدار شهر قطع و باتری را به مصرف کننده وصل میکند.
اجزاء اصلی مدارهای الکتریکی مورد استفاده در یو پی اس
قطعات الکتریکی و الکترونیکی در همه مدارهای الکتریکی یو پی اس استفاده شده که بیشتر در برد اصلی یو پی اس،شارژر،اینورتر ،رکتیفایر و مدار فرمان وجود دارند.
و آنها با یکدیگر و قطعه های دیگر با روشهایی که استاندارد همه شرکتهای سازنده میباشد ترکیب شده و استفاده می شوند.
در اینجا سعی کرده ایم، طرز و اساس کار هر یک از این اجزاء را بطور خلاصه توضیح دهیم.
باتری:
دارای ولتاژ معلوم و جریان مستقیم DCمی باشد.
مقاومت:
مقاومت یک قطعه الکتریکی است که باعث میشود مقاومت مسیر بالا رود.
و به این دلیل اصلی مورد استفاده قرار میگیرد که جریان الکتریسیته را در یک مدار به اندازه دلخواه کاهش دهد، مقاومت ها در انواع و اندازه های گوناگونی ساخته می شوند.
و به دلیل اینکه در مقابل عبور جریان الکتریکی از خود مقاومت نشان می دهند باعث ایجاد گرما شده بنابراین بخشی از این جریان بصورت گرما تلف می شود بنابراین آنها را بر پایه میزان مقاومتشان در برابر عبور الکترونها و میزان اتلاف انرژی آنها طبقه بندی می کنند.
معمولاً مقاومت های بزرگتر، انرژی بیشتری را به صورت گرما تلف می کنند.
و نوعی از مقاومت ها وجود دارند که میزان مقاومت شان را می توان با پیچاندن یک پیچ یا شستی کم یا زیاد کرد که به اینگونه مقاومتها پتانسیومتر می گویند.
خازن:
به دو صفحه رسانا که بین آنها عایق الکتریکی وجود دارد و این عایق مانع اتصال این دو صفحه رسانا به هم شود را خازن گویند.
زمانی که جریان مستقیم از یک صفحه خازن عبور کند یکی از صفحه ها دارای بار مثبت می شود و دیگری بار منفی پیدا میکند و این بار تا زمانی که خازن تخلیه شود بر روی صفحات باقی می ماند.
و زمانی که جریان متناوب از خازن عبور کند در زمان نیم سیکل مثبت یکی از صفحات دارای بار منفی و دیگری دارای بار مثبت خواهد شد.
ودر نیمه بعدی سیکل موج متناوب که ولتاژ در نیم سیکل منفی میشود، خازن انرژیی ذخیره شده را آزاد می سازد و در جهت خلاف دوره قبل، باردار خواهد شد و این عمل در هر سیکل تکرار میشود.
ظرفیت خازن
از آنجاییکه درهربار تغییر ولتاژ، علامت بار خازن تغییر میکند،خازن در برابر تغییر ولتاژ مخالفت می کند.
و اگر یک موج از ترکیب مستقیم و متناوب را از خازن عبور دهیم،خازن در مقابل عبور جریان مستقیم مقاومت کرده و جریان متناوب را براحتی عبور می دهد.
توانایی یک خازن را ظرفیت آن خازن می نامیم و واحد آن برحسب واحد فاراد F اندازه گیری می شود.
خازنها درتمام مدارهای الکترونیکی و عموما با رزیستورها والقاکننده ها بکار میروند ودرسیستم های یوپی اس نیزبطور گسترده استفاده می شوند.
سلف (القاء کننده):
یک القا کننده (سلف) نوعی از یک سیم پیچ است.
وقتی جریانی را از سلف عبور می دهیم یک میدان مغناطیسی در آن سلف ایجاد می شود وسیم پیچ این انرژی مغناطیسی ایجاد شده را تا زمانی که آزاد شود، ذخیره میکند.
در واقع سلف ،برعکس خازن عمل می کند.
خازن ولتاژ را بعنوان انرژی الکتریکی ذخیره می کند و سلف، جریان را بصورت انرژی مغناطیسی ذخیره می کند.
خازن در برابر تغییر ولتاژ مقاومت می کند در صورتیکه سلف در برابر تغییر جریان مقاومت می کند.
خازنها مسیر جریان مستقیم(DC) را مسدود میکنند و اجازه می دهند که جریان متناوب (AC)عبور کند درحالیکه سلفها برعکس عمل می کنند.
اندوکتانس
توانایی یک سیم پیچ “اندوکتانس” نامیده شده و برحسب هنری H اندازه گیری می شود.
می توان در وسط سیم پیچ یک سلف هسته هوایی یا آهنی ایجاد کرد (یک ماده مغناطیسی).
آهن میزان اندوکتانس را (و از ماده ای که سیم را تشکیل میدهد ونیز تعداد دورهای سیم پیچ تاثیر می پذیرد) افزایش می دهد.
هسته بعضی از سیم پیچها مستقیم و برخی دیگر دوایر بسته مارپیچی است که هسته دوایری بازده بسیار بیشتری دارد چون میدان مغناطیسی قویتری در اطراف خود ایجاد می کند.
سلفها در تمامی مدارهای الکتریکی بویژه در ترکیب با رزیستورها وخازنها بکارمی روند ودریو پی اس ها نیز بطور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند.
ترانسفورماتور :
ترانسفورماتور در واقع یک سلف هست که دو سیم پیچ به جای یک سیم پیچ، در اطراف آن پیچیده شده است.
این دوسیم پیچ با هم تماسی نداشته و معمولا ًبه مدارهای متعددی متصل میشوند.
ترانسفورماتور در علم الکترونیک یکی از برترین وسایلی است که یک ولتاژ متناوب را به ولتاژ متناوب دیگری تبدیل می کند.
همانگونه در بالا توضیح دادیم زمانی که جریان از سیم پیچ عبور می کند یک میدان مغناطیسی متناسب با تعداد سیم پیچها در اطراف آن بوجود می آید.
برعکس این بن نیز صادق است که هر وقت یک میدان مغناطیسی در اطراف یک سیم ایجاد کنیم ، متناسب با تعداد دورهای سیم پیچ، در آن جریان الکتریکی ایجاد می شود.
ترانسفورماتور کاهنده و افزاینده :
پس اگرشما ترانسفورماتوری با سیم پیچ اولیه ۱۰۰ دور و سیم پیچ ثانویه ۵۰ دور درست کنید و ولتاژ ۲۲۰ ولت متناوب به سیم پیچ اولیه وصل کنید ولتاژی به اندازه ۱۱۰ ولت متناوب در سیم پیچ ثانویه القا خواهد شد.
(در اثر این القا مقداری انرژی تلف میشود.)
ترانسفورماتوری که تعداد سیم پیچ اولیه آن بیشتر از تعداد سیم پیچ ثانویه باشد،ولتاژ را کاهش می دهد و به آن ترانسفورماتور کاهنده و ترانسفورماتوری که تعداد دورهای سیم پیچ ثانویه آن بیشتر از تعداد دورهای سیم پیچ اولیه باشد،ترانسفورماتور افزاینده می گویند.
ترانسفورماتورها مهمترین علتی هستند که در خانه از برق متناوب به جای برق مستقیم استفاده می شود.
چونکه برق مستقیم با استفاده از ترانسفورماتور تغییر نمی کند.
ترانسفورماتورها در اندازه های کوچک یک در یک سانتی متر تا ابعاد بسیار بزرگ با هزارها کیلوگرم وزن بسته به مقدار ولتاژ و جریانی که باید القا کنند ساخته می شوند.
دیود / LED:
دیود قطعه ای است که معمولاً از یک ماده نیمه رسانا ساخته شده و جریان الکتریسیته را فقط در یک جهت هدایت می کند.
هر جریانی در یک سیم برخلاف جهتی که دیود مشخص کرده است عبورکند، توسط دیود مسدود می شود.
دیودها موارد استفاده بسیار زیادی دارند.
برای مثال اکثراً در وسایلی که جریان متناوب را به جریان مستقیم تبدیل می کنند مورد استفاده قرار می گیرند چون می توانند مانع عبور نیمی از جریان متناوب شوند.
دیود نورافشان “یا LED
یکی از انواع مختلف دیود “دیود نورافشان “یا LED می باشد که معروف ترین و رایج ترین نوع دیود است برای اینکه در کامپیوتر ،تلویزیون ، یوپی اس (UPS) و بیشتر دستگاههای الکتریکی مورد استفاده قرار گرفته است.
یک LED نوعی دیود هست که طراحی شده تا وقتی جریان از آن عبور می کند در یک فرکانس مشخص شده نور بدهد.
آنها بعنوان نشانگر وضعیت کامپیوتر، یوپی اس و وسایل الکترونیکی که با باتری کار میکنند بسیار موثر می باشند.
آنها می توانند ساعتها و روزها روشن باقی بمانند چون با برق مستقیم کارکرده و نیاز به انرژی بسیار کمی برای روشن شدن دارند.
گرمای تولید شده در آنها بسیار کم و عمر آنها زیاد بوده حتی اگر دائماً روشن باشند.
فیوز :
فیوز وسیله ای است که وقتی جریانی بیش از حد از آن عبور کند برای محافظت اجزاء دیگردرمقابل خرابیهای احتمالی آن را قطع می کند.
هر فیوز برای عبور مقدار جریان مشخصی ساخته شده است و تا زمانی که جریان مدار کمتر از حد فوق نگاه داشته شود، فیوز این جریان را با کمی مقاومت از خود عبور میدهد.
ولی اگر در مدار،اتصال کوتاه و یا شدت جریان بیش از حد مشخص شده برای فیوز ایجاد شود، فیوز می سوزد و جریان مدار را قطع میکند.
فیوزها در اثر جریان زیاد می سوزند یا ذوب می شوند تا یک شکاف در مدار بوجود آید و وسایل دیگر از جریان زیاد، حفاظت شوند.
پس از رفع ایراد، می توان فیوز سوخته را تعویض و یک فیوز جدید جایگزین آن کرد.
تمام فیوزها بر پایه حد جریان عبوری از آنها (قبل از آنکه بسوزند) طبقه بندی می شوند.