مقدمه:

نیروی برق یکی از مهمترین منابع انرژی در عصر حاضر است که نقش حیاتی در زندگی بشر امروز ایفا می‌کند.

طی قرن اخیر کاربرد این انرژی روند افزایشی یافته و بالتبع چگونگی و نحوه انتقال این انرژی به یک امر پیچیده و مهم تبدیل شده است.
نیاز آحاد جامعه به برخورداری و تداوم بهره‌مندی از این نیرو باعث شده است که دولت‌ها در اقصی نقاط دنیا تدابیر متنوع فنی و حقوقی در جهت حفظ و نگهداری از خطوط انتقال نیروی برق، اندیشیده و اعمال کنند.

اصولاً به موازات صنعتی شدن کشورها، تاسیسات عظیم عمرانی متنوعی از قبیل خطوط انتقال نفت و گاز، راه و را‌ه‌آهن، خطوط انتقال و توزیع نیروی برق ایجاد شده است که کمال و تداوم انتفاع از آن‌ها و جلوگیری از زیان‌های احتمالی نیازمند اتخاذ تدابیر و وضع قوانین و مقررات و اجرای صحیح آن‌ها است.

و به همین دلیل است که در حقوق کشورها مقررات ویژه‌ای به این امر مهم اختصاص پیدا کرده است.

این مقررات عموماً تحت عنوان “Protection Zone” جهت حفاظت از این تاسیسات عمرانی به حقوق کشورها راه پیدا کرده است.

در حقوق کشور ما نیز در چند دهه اخیر قانونگذار برای جلوگیری از ورود ضرر و زیان به این تاسیسات و به منظور کمال و تداوم بهره‌برداری از آن‌ها، قوانین و مقرراتی را وضع کرده است.

لیکن این مقررات و قواعد جدید را در قالب یک مفهوم فقهی و سنتی و تحت عنوان حریم تشریع کرده است.

در مورد خطوط انتقال و توزیع نیروی برق نیز اولین بار قانون سازمان برق ایران مصوب ۱۳۴۶، منطقه‌ای را تحت عنوان حریم، جهت حفاظت و نگهداری از خطوط انتقال و توزیع نیروی برق پیش‌بینی کرد و تصویب‌نامه هیات وزیران که بنا به تبصره ۲ ماده ۱۸ این قانون تصویب شد حریم این خطوط، میزان آن و سایر مقررات مربوط به آن را تعیین کرد و بدین ترتیب کلیه اشخاص از اعمال برخی از تصرفات در فواصل معینی از این خطوط منع شدند.

واژه حریم در فقه و قانون مدنی دارای تعریف مشخصی است و بار معنایی خاصی دارد و استفاده از آن برای وضع مقررات در خصوص تاسیسات عمرانی و منابع طبیعی کشور، وضعیت حقوقی جدیدی را به وجود آورده که بررسی و مطالعه آن با توجه به گستردگی این قوانین و مقررات و همچنین گره خوردن این مقررات با حفظ منافع و مصالح عمومی از یک طرف و متعارض بودن این مقررات با منافع اشخاص در برخی موارد، از طرف دیگر، از اهمیت شایانی برخوردار بوده و دارای ارزش کاربردی است.

قبل از مشخص نمودن فضای حریم های مختلف ابتدا لازم است به تعریف یک سری اصطلاحات بشرح زیر بپردازیم.

الف ـ خط برق: مجموعه‌ای از تجهیزات و متعلقات نظیر پایه، دکل، هادی، مقره، و کابل که به منظور انتقال و توزیع نیروی برق مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ب ـ محور خط: خط فرضی رابط بین مرکز پایه‌ها در طول خطوط هوایی و در کابل‌های زمینی و زیر سطح آب در طول خط.

ج ـ مسیر خط: نواری در طول خطوط برق، که در خطوط هوایی حاصل از تصویر هادی‌های جانبی خط بر روی زمین و در کابل‌های زمینی و زیر سطح آب، منطبق با عرض مستحدثه مربوطه است.

د ـ حریم: حریم خطوط نیروی برق به دو نوع زمینی و هوایی تقسیم می‌شود:

۱ـ حریم زمینی: دو نوار در طرفین مسیر خط و متصل به آن از سطح زمین که عرض هریک از این دو نوار در این تصویب‌نامه تعیین شده‌است.

۲ـ حریم هوایی: نقاطی در هوا در امتداد هادی و به شکل مستطیل، ناشی از اعمال حریم‌های افقی و عمودی به شرح زیر که هادی جریان برق در مرکز آن قرار می‌گیرد:

۱ـ۲ـ حریم عمودی: فاصله عمودی در هوا از طرفین هادی جریان برق در راستای قائم که در این تصویب‌نامه تعیین شده‌است.

۲ـ۲ـ حریم افقی: فاصله افقی در هوا از طرفین هادی جریان برق در راستای افق که در این تصویب‌نامه تعیین شده است.

هـ ـ ردیف ولتاژ: ولتاژ اسمی خطوط نیروی برق.

و ـ خط فشار ضعیف: خطی که دارای ولتاژ کمتر از یک کیلوولت است.

زـ خط فشار متوسط: خطی که دارای ولتاژ از یک تا ۶۳ کیلوولت است.

ح: خط فشار قوی: خطی که دارای ولتاژ ۶۳ کیلوولت و بالاتر است.

ماده۲ـ حریم خطوط هوایی برق با توجه به ردیف ولتاژهای مختلف به شرح زیر تعیین می‌شود:

۱ـ حریم خطوط هوایی فشار ضعیف:
حریم خطوط نیروی برق کمتر از یک کیلوولت، به صورت زمینی بوده که حداکثر آن (۱٫۳) متر می‌باشد.

۲ـ حریم خطوط هوایی فشار متوسط:

الف ـ حریم خطوط نیروی برق ردیف ولتاژ ۱ تا ۲۰ کیلوولت به صورت زمینی بوده که حداکثر (۲٫۱۰) متر می‌باشد.

ب ـ حریم خطوط نیروی برق ردیف ولتاژ ۳۳ کیلوولت به صورت زمینی بوده که حداکثر (۳٫۵) متر می‌باشد.

تبصره ـ حداقل میزان حریم در خطوط فشار ضعیف و متوسط موضوع بندهای (۱) و (۲) و یا جایگزینی حریم هوایی به جای حریم زمینی حداکثر تا مقادیر مندرج در بندهای مذکور با شرط وجود حق دسترسی به خطوط برق و کمال انتفاع از آن، براساس نوع هادی، ضوابط فنی ابلاغی وزارت نیرو، عوارض طبیعی، موقعیت محلی و سایر شرایط مطابق نظر وزیر نیرو تعیین می‌شود.

۳ـ حریم خطوط هوایی فشار قوی:

الف ـ حریم خطوط نیروی برق ردیف ولتاژ ۶۳ کیلوولت به صورت زمینی و برابر (۸) متر می‌باشد.

ب ـ حریم خطوط نیروی برق ردیف ولتاژ ۱۳۲ کیلوولت به صورت زمینی و برابر (۹) متر می‌باشد.

ج ـ حریم خطوط نیروی برق ردیف ولتاژ ۲۳۰ کیلوولت به صورت زمینی و برابر (۱۱٫۹) متر می‌باشد.

د ـ حریم خطوط نیروی برق ردیف ولتاژ ۴۰۰ کیلوولت به صورت زمینی و برابر (۱۴) متر می‌باشد.

هـ ـ حریم خطوط نیروی برق ردیف ولتاژ ۷۶۵ کیلوولت به صورت زمینی و برابر (۲۵) متر می‌باشد.

تبصره ـ وزارت نیرو می‌تواند در داخل و خارج از محدوده شهرها به صورت کلی یا موردی براساس ضوابط فنی ابلاغی آن وزارت، موقعیت محلی و سایر شرایط و به شرط اطمینان از استقامت خط، حریم هوایی را به شرح زیر اعمال نماید.

در این صورت سی درصد (۳۰%) از حریم‌های زمینی بند (۳) لازم‌الاجراء می‌باشد:

۱ـ در خطوط نیروی برق ردیف ولتاژ ۶۳ کیلوولت حریم افقی (۳) متر و حریم عمودی (۶) متر می‌باشد.

۲ـ در خطوط نیروی برق ردیف ولتاژ ۱۳۲ کیلوولت حریم افقی (۴٫۵) متر و حریم عمودی (۷) متر می‌باشد.

۳ـ درخطوط نیروی برق ردیف ولتاژ ۲۳۰ کیلوولت حریم افقی (۶٫۵) متر و حریم عمودی (۸) متر می‌باشد.

۴ـ درخطوط نیروی برق ردیف ولتاژ ۴۰۰ کیلوولت حریم افقی (۹) متر و حریم عمودی (۱۰) متر می‌باشد.

۵ ـ درخطوط نیروی برق ردیف ولتاژ ۷۶۵ کیلوولت حریم افقی (۲۰) متر و حریم عمودی (۱۵) متر می‌باشد.

ماده۳ـ در مواردی که خطوط هوایی فشار قوی از عوارض طبیعی نظیر جنگل، کوه و دره عبور نماید و همچنین در مواردی که اعمال حریم زمینی دشوار باشد، به پیشنهاد شرکت برق مربوط و تصویب وزیر نیرو با رعایت ضوابط فنی و ایمنی، می‌توان به صورت موردی حریم‌های هوایی مندرج در تبصره بند (۳) ماده (۳) را با شرط وجود حق دسترسی به خطوط برق و کمال انتفاع از آن، جایگزین حریم زمینی نمود.

ماده۴ـ در مورد توسعه محدوده شهر در اراضی و املاک خارج از محدوده‌ای که قبلاً خطوط نیروی برق با استفاده از حق حریم در آن ایجاد شده، وزارت نیرو و شرکت‌های برق کماکان از حق حریم استفاده می‌نمایند.

ماده۵ ـ در صورتی که ردیف‌های ولتاژی در آینده بین ردیف‌های ولتاژ مذکور در این تصویب‌نامه به وجود آید حریم زمینی و یا هوایی آن به تناسب حریم نزدیکترین ردیف ولتاژ بالاتر آن تعیین خواهد شد.

تبصره ـ تعیین و تشخیص ردیف ولتاژ خطوط نیروی برق با وزارت نیرو می‌باشد.

ماده۶ ـ هرگونه عملیات ساختمانی و اقداماتی نظیر ایجاد تأسیسات صنعتی، مسکونی، مخازن سوخت، انبارداری و تأسیسات دامداری یا باغ یا درختکاری در مسیر و حریم زمینی و هوایی خطوط انتقال و توزیع نیروی برق ممنوع است و فقط اقداماتی از قبیل زراعت فصلی و سطحی، حفظ یا کاشت درختان کم ارتفاع، حفرچاه و قنوات بدون استفاده از دکل حفاری، اکتشاف و بهره‌برداری از معادن، راه‌سازی و احداث شبکه آبیاری مشروط براینکه مانعی برای دسترسی به خطوط برق برای وزارت نیرو و شرکت‌های برق ایجاد ننماید و سبب ایجاد خسارت برای تأسیسات خطوط برق نگردد با رعایت ماده (۸) این تصویب‌نامه بلامانع است.

تبصره۱ـ تراکم و نوع درختان کم ارتفاع با توجه به وضعیت جغرافیایی محل و سایر شرایط توسط وزارت نیرو با کسب اطلاع از مراجع ذی‌ربط اعلام خواهد شد.

تبصره۲ـ ایجاد شبکه آبیاری، حفر چاه و قنوات و راه‌سازی در اطراف پایه‌های خطوط نباید در فاصله‌ای کمتر از (۳) متر از پی‌پایه‌ها انجام گیرد. بهره‌برداری از معادن باید با رعایت ضوابط فنی از جمله ضوابط استقامت خطوط و در فاصله‌ای بیشتر از حریم زمینی مربوط به آن خط از اطراف پایه‌های آن انجام پذیرد.

تبصره۳ـ استفاده از مواد منفجره در مسیر و حریم خطوط برق ممنوع است.

تبصره۴ـ آن قسمت از بام ساختمان‌هایی که در محدوده زیر حریم هوایی در خارج از مسیر و حریم‌های زمینی و هوایی قرار دارد، باید با شیب بیش از (۴۵) درجه باشد. در صورتی که سقف ساختمانهای موضوع این تبصره فاصله‌ای بیش از (۴) متر از حریم عمودی داشته باشند رعایت این تبصره الزامی نیست.

ماده۷ـ اشخاصی که بر خلاف مقررات این تصویب‌نامه اقدام به عملیات و تصرفاتی در مسیر و حریم‌های زمینی و هوایی و در زیر حریم هوایی خطوط برق نمایند، مکلفند به محض اعلام وزارت نیرو و یا شرکت‌های برق، عملیات و تصرفات را متوقف و به هزینه خود نسبت به رفع آثار عملیات و تصرفات مبادرت نمایند. در غیراین صورت براساس لایحه قانونی رفع تجاوز از تأسیسات آب و برق کشور ـ مصوب ۱۳۵۹ـ عمل می‌شود.

ماده۸ ـ کلیه عملیات مربوط به راه‌سازی، کشاورزی، حفر چاه و قنوات، عبور و حمل بار و ماشین‌آلات و مانند آن در مسیر و حریم خطوط نیروی برق و در زیر حریم هوایی توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی باید با رعایت اصول حفاظتی به منظور جلوگیری از بروز خطرات جانی و ورود خسارات مالی باشد و در مورد حفر چاه، قنوات و راه‌سازی قبلاً از شرکت‌های برق وزارت نیرو، استعلام و اجازه کتبی کسب گردد و در هر حال نظر شرکت‌های ذی‌ربط باید ظرف یک ماه از تاریخ وصول درخواست اعلام شود.

ماده۹ـ حریم کابل‌های برق در زیرزمین و زیر سطح آب نیم‌متر به صورت افقی و تا دو متر به صورت عمودی از محور کابل مطابق ضوابط فنی وزارت نیرو با حق دسترسی می‌باشد و در مواردی که کابل با سایر تأسیسات شهری از قبیل تلفن، لوله‌کشی آب، فاضلاب، گاز و مانند آن تقاطع نماید ضوابط فنی متداول شبکه انتقال و توزیع نیروی برق باید رعایت شود.

ماده۱۰ـ رعایت حریم و ضوابط فنی مصوب خطوط نیروی برق توسط اشخاص حقیقی و حقوقی الزامی است و در هر مورد که تأسیسات زیربنایی جدید مانند خطوط مخابراتی، راه و راه‌آهن، نفت، گاز، آب و فاضلاب با خطوط نیروی برق تقاطع نماید یا در حریم آن واقع شود این عمل با اخذ مجوز از وزارت نیرو یا شرکت‌های برق ذی‌ربط انجام می‌گردد. در مواردی که خطوط جدید نیروی برق از روی تأسیسات زیربنایی موجود عبور نماید رعایت حریم و ضوابط مربوطه با هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط الزامی است.

ماده۱۱ـ به منظور اطلاع صاحبان اراضی و املاک واقع در مسیر و حریم خطوط نیروی برق و جلب توجه آنان به اجرای مفاد قانون سازمان برق ایران، وزارت نیرو یا شرکتهای برق از طریق نشر آگهی در جراید و یا سایر وسایل مقتضی قابل استناد، آغاز اجرای عملیات احداث خط نیروی برق را اعلام می‌کند.

ماده۱۲ـ در صورت کاهش حریم‌‌های خطوط برق در اجرای این تصویب‌نامه و پرداخت مابه‌ازایی به دلیل اعمال محدودیت‌های پیشین و براساس مستندات موجود توسط شرکت‌های برق، محدودیت‌های پیشین به درخواست مالک و تأدیه وجه آن به قیمت کارشناسی روز با رعایت مقررات مربوط مرتفع می‌شود.

تبصره ـ چنانچه حریم‌های خطوط برق واقع در معابر عمومی و یا اراضی متعلق به بخش‌های عمومی و دولتی و یا نیروهای نظامی و انتظامی کاهش یابد، املاک یا اراضی آزاد شده بدون دریافت هرگونه وجهی به دستگاه اجرایی مربوط واگذار خواهد شد. در مورد سایر اراضی برابر با طرح‌های توسعه و عمران کالبدی ذی‌ربط مصوب اقدام خواهد شد.

ماده۱۳ـ این تصـویب‌نامـه جایگزیـن تصـویب‌نامـه شـماره ۲۹۰۵۲ مـورخ ۸/۱۰/۱۳۴۷ می‌شود.

معاون اول رییس جمهور ـ اسحاق جهانگیری

لازم بذکر است که قبلا حریم خطوط هوایی انتقال و توزیع نیروی برق قبلا به صورت زیر بود که الان دیگر قابل استناد نیست و صرفا جهت اطلاع ذکر شده است:

تصویب نامه شماره ۲۹۰۵۲ حریم خطوط هوائی انتقال و توزیع نیروی برق مصوب سال ۸/۱۰/۱۳۴۷

ماده ۱ : تعاریف : تعریف اصطلاحات بکار برده شده در این تصویبنامه بشرح زیر می باشد:
الف . محور خط: خطی است فرضی رابط بین مراکز پایه ها در طول خطوط هوائی نیروی برق.
ب . مسیر خط : نواری است از زمین در طول خطوط هوائی انتقال و توزیع حاصل از تصویر هادی های جانبی خط بر روی زمین.
۱) حریم درجه یک: دو نوار است در طرفین مسیر خط و متصل به آن. که عرض هریک از این دو نوار در سطح افقی در این تصویبنامه تعیین شده است.

۲) حریم درجه دو : دو نوار است در طرفین حریم درجه یک و متصل به آن. فواصل افقی حد خارجی حریم درجه دو از محور خط در هر طرف در این تصویبنامه تعیین شده است.

ت . ردیف ولتاژ: ولتاژ اسمی خطوط نیروی برق است.
ث . محدوده شهر: حدودیست که از طرف انجمن شهر یا قائم مقام قانونی آن با تأیید مراجع مندرج در قانون قبل از تاریخ طرح نهائی هریک از خطوط نیروی برق برای آن شهر تعیین گردیده است .

تبصره :  تاریخ طرح نهائی خطوط نیروی برق از طرف وزارت آب و برق یا سازمانهای اجرائی آن اعلام می شود.

ج . خطوط هوائی فشار قوی: خطوطی است که دارای ولتاژ یکهزار ولت و بالاتر می باشد.
چ . خطوط هوایی فشار ضعیف . خطوطی است که دارای ولتاژ کمتر از یکهزار ولت می باشد.

ماده ۲ : حریم خطوط هوائی فشار قوی نیروی برق در خارج محدوده شهرها بدو درجه تقسیم و نسبت به به ولتاژهای مختلف بشرح زیر تعیین می شود.
الف . حریم درجه یک خطوط هوائی نیروی برق ردیف ولتاژ یکهزار تا بیست هزار ولت برابر سه متر در هر طرف مسیر خط بوده و حد خارجی حریم درجه دو در هر طرف به فاصله پنج متر از محور خط می باشد.
ب . حریم درجه یک خطوط هوائی نیروی برق ردیف ولتاژ سی و سه هزار ولت برابر پنج متر در هر طرف مسیر خط بوده و حد خارجی حریم درجه دو در هر طرف بفاصله پانزده متر از محور خط می باشد.
پ . حریم درجه یک خطوط هوائی نیروی برق ردیف ولتاژ شصت و سه هزار ولت برابر سیزده متر در هر طرف مسیر خط بوده و حد خارجی حریم درجه دو در هر طرف بفاصله بیست متر از محور خط می باشد.
ت . حریم درجه یک خطوط هوائی نیروی برق ردیف ولتاژ یکصد و سی و دو هزار ولت برابر پانزده متر در هر طرف مسیر خط بوده و حد خارجی حریم درجه دو در هر طرف بفاصله سی متر از محور خط می باشد.
ث . حریم درجه یک خطوط هوائی نیروی برق ردیف ولتاژ دویست و سی هزار ولت برابر هفده متر در هر طرف مسیر خط بوده و حد خارجی حریم درجه دو در هر طرف بفاصله چهل متر از محور خط می باشد.
ج . حریم درجه یک خطوط هوائی نیروی برق ردیف ولتاژ چهارصد و پانصد هزار ولت برابر بیست متر در هر طرف مسیر خط بوده و حد خارجی حریم درجه دو در هر طرف بفاصله پنجاه متر از محور خط می باشد.

چ . حریم درجه یک خطوط هوائی نیروی برق ردیف ولتاژ هفتصد و پنجاه هزار ولت برابر بیست و پنج متر در هر طرف مسیر خط بوده و حد خارجی حریم درجه دو در هر طرف بفاصله شصت متر از محور خط می باشد.

تبصره ۱: در صورتیکه ردیفهای ولتاژی در آینده بین ردیفهای ولتاژ مذکور در این ماده بوجود آید حریم درجه یک و حریم درجه دو آن به تناسب حریم نزدیکترین ردیف ولتاژ آن تعیین خواهد شد.
تبصره ۲: تعیین و تشخیص ردیف ولتاژ خطوط نیروی برق با وزارت آب و برق می باشد.

ماده ۳ :  در صورتیکه عبور خطوط هوائی فشار قوی نیروی برق در داخل محدوده شهرها بتشخیص وزارت آب و برق لازم باشد و احداث تمام یا قسمتی از آن از نظر رعایت فواصل لازم و سایر جهات فنی و ایمنی بشرح اندازه های حریم درجه یک مذکور در ماده ۲ این تصویبنامه در معابر عمومی و حریم اماکن ممکن نباشد و ایجاد خط عرفاً موجب سلب استفاده متعارف از املاک اشخاص شود وزارت آب و برق و مؤسسات تابع طبق ماده ۱۶ قانون برق ایران اقدام خواهد کرد.

تبصره ۱: در داخل محدوده شهرها فواصلی که برای رعایت ایمنی و سایر جهات فنی خطوط انتقال و توزیع نیروی برق در نظر گرفته می شود می تواند متناسب با فواصل پایه ها تا سی درصد کمتر از مقدار مقرر برای حریم درجه یک مذکور در ماده ۲ این تصویبنامه طبق نظر وزارت آب و برق باشد:
تبصره ۲:در مورد توسعه محدوده شهر در اراضی و املاک واقع در خارج از محدوده ای که قبلاً خطوط نیروی برق باستفاده از حق حریم در آن ایجاد شده وزارت آب و برق و مؤسسات و شرکتهای تابعه کماکان از حق حریم درجه یک استفاده می نمایند لیکن اراضی مشمول حریم درجه دو با تقویت خط از حریم خارج می شود.

تبصره ۳ :مفاد این ماده و تبصره های آن با تشخیص وزارت نیرو به مناطق واجد شرایط درخارج از محدوده شهرها نیز تسری داده می شود. (تبصره ۳به موجب تصویب نامه شماره ۹۱۴۵/ت۲۴۲۹۴ه مورخ ۶/۳/۸۰ به ماده ۳ الحاق شده است).

ماده ۴ : در مسیر و حریم درجه یک اقدام بهرگونه عملیات ساختمانی و ایجاد تأسیسات مسکونی و تاسیسات دامداری یا باغ و درختکاری و انبارداری تا هر ارتفاع ممنوع می باشد و فقط ایجاد زراعت فصلی و سطحی و حفر چاه و قنات و راهسازی و شبکه آبیاری. مشروط بر این که سبب ایجاد خسارت برای تأسیسات خطوط انتقال نگردد با رعایت ماده ۸ این تصویبنامه بلامانع خواهد بود.

تبصره ۱٫ ایجاد شبکه آبیاری و حفر چاه و قنوات و راهسازی در اطراف پایه های خطوط نباید در فاصله ای کمتر از سه متر از پی پایه ها انجام گیرد.

ماده ۵ :  در حریم درجه دو فقط ایجاد تأسیسات ساختمانی اعم از مسکونی و صنعتی و مخازن سوخت تا هر ارتفاع ممنوع می باشد.

ماده  ۶ :  در صورتیکه در نتیجه عملیات تعمیراتی و بازرسی خطوط نیروی برق خسارتی به اعیان و متحدثات موجود در ملکی وارد آید وزارت آب و برق و موسسات و شرکتهای تابع خسارت مالک اعیانی را جبران خواهند نمود.

ماده ۷ :در صورتیکه اشخاص برخلاف مقررات این آئین نامه عملیات و تصرفاتی در حریم درجه یک و درجه دو خطوط انتقال و توزیع بنماند مکلفند بمحض اعلام ماموران وزارت آب و برق و موسسات و شرکتهای تابع عملیات و تصرفات را متوقف و بهزینه خود در رفع آثار عملیات و تصرفات اقدام نمایند.

ماده ۸ :  برای کلیه عملیاتی که بوسیله اشخاص حقیقی یا حقوقی بمنظور راهسازی، کارهای کشاورزی، حفر چاه و قنوات، عبور و حمل بار و ماشین آلات و نظائر آن در مسیر و حریم خطوط نیروی برق انجام می گیرد باید اصول حفاظتی بمنظور جلوگیری از بروز خطرات جانبی و ورود خسارات مالی رعایت شده و در مورد حفر چاه و قنات و راهسازی قبلاً از مسئولین عملیاتی خطوط نیروی برق راهنمائی لازم خواسته شود و اجازه کتبی کسب گردد و در هر حال نظر وزارت آب و برق باید ظرف یکماه از تاریخ وصول درخواست اعلام شود.

ماده ۹ :حریم کابلهای زیرزمینی که در معابر و راه ها کذارده می شود در هر طرف نیم متر از محور کابل و تا ارتفاع دو متر از سطح زمین خواهد بود و در موردی که کابل با سایر تاسیسات شهری از قبیل لوله کشی آب و فاضلاب و کابل و تلفن و نظائر آن تقاطع نماید استاندارهای متداول شبکه انتقال و توزیع و نیروی برق رعایت شود.

ماده ۱۰ :رعایت حریم و استاندارهای مصوب خطوط نیروی برق از طرف کلیه سازمانهای دولتی و غیر دولتی الزامی است و در هر مورد که سازمانهای دولتی بخواهند اقدام به ایجاد تاسیسات جدیدی نمایند که با خطوط نیروی برق تقاطع نماید یا در حریم آن واقع شود این عمل با جلب موافقت وزارت آب و برق یا مؤسسات و شرکتهای تابع آن انجام می گردد. در مواردی که خطوط جدید نیروی برق از روی تأسیسات موجود تلگراف و تلفن و راه و راه آهن عبور می نماید حریم و استانداردهای آن موسسات از طرف وزارت آب و برق یا موسسات و شرکتهای تابع باید رعایت شود و انجام طرحهای جدید با موافقت قبلی موسسات مربوط خواهد بود.

ماده ۱۱ : بمنظور اطلاع صاحبان اراضی و املاک واقع در مسیر خطوط نیروی برق و بالاخص جلب توجه آنان باجرای مفاد مواد ۱۶ و ۱۸ و ۱۹ قانون برق ایران وزارت آب و برق یا موسسات و سرکتهای تابع از طریق نشر آگهی در جراید محلی یا الصاق آگهی در تابلو شهرداری ها یا توزیع آن در مسیر خط بطریق ممکن یا پخش آگهی از رادیوهای محلی و یا سایر وسائل مقتضی آغاز اجرای عملیات طرح خط نیروی برق را اعلام خواهند داشت .

تبصره ۱ماده ۱۸:

در صورتیکه اراضی واقع در خارج از محدوده شهرها که در مسیر خطوط انتقال و توزیع نیروی برق و نصب پایه‌ها قرار می‌گیرد، مستحدثات و اعیانی وجود داشته باشد که بر اثر احداث خطوط انتقال و توزیع نیروی برق و نصب پایه‌ها از بین برود و یا خسارتی به آنها وارد شود، وزارت آب و برق و موسسات و شرکتهای تابعه آن باید خسارت مالک اعیانی را به ترتیب مذکور در ماده ۱۶ این قانون جبران نمایند، بدون اینکه وقفه‌ای در کارهای احداث خطوط انتقال و توزیع برق ایجاد شود.

رای شماره ۲۰۴ مورخ ۱۳/۹/۱۳۶۹ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری:

نظر به اینکه ماده ۵۰ قانون برنامه بودجه مصوب اسفند ۱۳۵۱ مقرر نموده، هرگاه برای اجرای طرحهای عمرانی احتیاج به خرید اراضی اعم از دائر و بایر باشد و اعیانی و تاسیسات متعلق به افراد خصوصی باشد به طریق زیر عمل خواهد شد و این عبارت صریح است در اینکه دولت موظف است زمینهای مورد نیاز برای طرحهای عمرانی را خریداری نماید و لازمه خرید پرداخت بهاء مبیع است به مالک آن و بند ۹ ماده مذکور که دولت را از پرداخت بهاء معاف نموده مخصوص به حقوق ارتفاقی املاک مجاور است و شامل املاک متصرفی نمی‌شود.

حریم خطوط انتقال انرژی
طبق قانون سازمان برق ایران و تصویب نامه هیئت وزیران در سال ۱۳۴۷ حریم خطوط انتقال عبارتست از:

الف . حریم درجه یک، دو نوار موازی خط انتقال در طرفین آن و متصل به تصویر فاز کناری روی زمین است که عرض هر یک از این دو نوار در سطح افقی در جدول شماره (۳-۴) آمده است.

ب. حریم درجه دو، دو نوار در طرفین حریم درجه یک و متصل به آن است.

فواصل افقی حد خارجی حریم درجه دو از محور خط (محور خط، خط واصل بین مراکز دو پایه مجاور است) در هر طرف در جدول شماره (۳-۴) آمده است.

در زیر خط و حریم درجه یک اقدام به هر گونه عملیات ساختمانی و ایجاد تاسیسات مسکونی و تاسیسات دامداری یا باغ و درختکاری و انبارداری تا هر ارتفاع ممنوع است و فقط ایجاد زراعت فصلی و سطحی و حفر چاه و قنات و راهسازی و شبکه آبیاری با رعایت اصول حفاظتی مشروط بر این که سبب ایجاد خسارت برای تأسیسات خطوط انتقال نگردد مجاز است البته برای حفر چاه و قنات و راهسازی اجازه وزارت نیرو لازم است.

در حریم درجه دو فقط ایجاد تاسیسات ساختمانی اعم از مسکونی و صنعتی و مخازن سوخت تا هر ارتفاع ممنوع می باشد.

مقدمه:

یکی از اساسی ترین بخش ها در هر ساختمان تابلو برق می باشد که با توجه به تعداد طبقات و نوع طراحی تاسیسات ساختمان باید تابلو برق نیز طراحی و اجرا شود. تابلوهای برق بایستی به سیستم ارت ساختمان وصل باشند. برای این منظور در تابلو برق شینه ای بنام شینه ارت که از شینه های فاز و نول مستقل میباشد نصب میگردد.

ساخت تابلو برق ها: 

در یک تابلو برق قبل از اینکه تجهیزات برقی و فیزیکی در آن نصب شود ابتدا بدنه ی تابلو برق ساخته می شود البته با توجه به کاربری و محیط تابلو برق که در آن استفاده می شود از جنس های مختلفی ساخته می شود، بعد از ساخته شدن بدنه ی تابلو برق ریل ها و سوراخ های تابلو برق ایجاد می شود. پس از اینکه وسیله های الکتریکی نصب شدند ترمینال های تابلو برق را سیم کشی می کنند البته باید این نکته را نیز یاد آور شویم که سیم کشی داخل تابلو برق را می توان با استفاده از داکت های پلاستیکی انجام داد.

تابلو برق ها نیز ار نظر نوع به سه دسته تقسیم می شوند یک، تابلو برق فشار ضعیف، دو، تابلو برق فشار متوسط، سه، تابلو برق فشار قوی تقسیم کرد. در این قسمت به بررسی تابلو برق های فشار ضعیف می پردازیم:

تابلو برق ها با شدت جریان و آمپر مصرفی مشخص می کنند که این آمپر از مقدار جریان که مطرح شد بر کلید های قدرت مشخص می کنند. تابلو برق ها اکثراً در نقش توزیع کننده ی برق ظاهر می شوند. برخی از تابلو ها همچنین برای توزیع کردن و کنترل فرمان می باشند، که برای به کار اندازی خطوط تولید و وسایل الکتریکی استفاده می شود.بعد از اینکه ساخت تابلو برق و وسایل داخل آن ساخته شد و بدنه ی تابلو رنگ آمیزی شد سپس شروع به مونتاژ کاری می شود.

بدنه ی تابلو از چند قسمت تقسیم می شود: یک، اسکلت اصلی ،دو، کشوی قرار گیری وسایل الکتریکی، سه، روبند، چهار، در ورودی تابلو برق ما در این بخش به بدنه ی اصلی تابلو برق کاری نداریم و تمرکز اصلی ما روی تابلوی وسایل می باشد. سینی تابلو برق مستقیماً و یا به وسیله پیچ مهره به بدنه ی تابلو برق وصل می شود. جهت اینکه تجهیزات فیزیکی مانند کلید ها کنتاکتور ها و … در سینی قرار بگیرند، از قبل باید برنامه ریزی شود و بعد از قرار گرفتن بر روی کشو نسبت به تغییر مکان و بهینه کردن آن اقدام کنیم. بعد از اینکه بدنه ی تابلو برق سورخ کاری شد اقدام به نصب تجهیزات کمکی می نماییم. در مرحله ی بعدی تجهیزات برقی را وارد تابلو برق می کنیم و ارتباطات و سیم کشی در درون تابلو برق توسط داکت ها و محافظ های پلاستیکی صورت می پذیرد. در برخی دیگر از تابلو ها که جریان برق مصرفی در داخل آن زیاد می باشد به جای استفاده از سیم های معمولی از شین ها اکثراً استفاده می شود. بعد از انتخاب شین مناسب کابل کشی در درون تابلو برق صورت گرفته و سورخ کاری ها صورت گرفته و تجهیزات روی سینی تابلو برق محکم می شوند.حالا با توجه به کلید و فیوزو ابزار آلات الکتریکی و شدت جریانی که از آن عبور می کند به اندازه یک اندازه بالاتر و در برخی شرکتها برابر اندازه بیان شده در استاندارد بین سیم ها و فیوزها شروع به اندازه گیری سیم ها ازمحل قرارگیری شین ها تا ورودی ابزار آلات الکتریکی کرده و قطع کردن سیم ها می کنیم . هر سیم با توجه به اینکه از کدام فاز گرفته شده است با همان رنگ شین مربوط به خودش انتخاب می نماییم. بعد از اندازه کردن و بریدن سیم ها در قسمت اتصال به شین ها از کابل کشوی مخصوص سیم و در قسمت دیگر سیم بسته به نوع وسیله الکتریکی از کابل کشو یا سرسیم و یا اینکه مستقیما به وسیله الکتریکی وصل می شود که قبل از آن باید قسمت لخت سیم لحیمکاری شود.

در قسمت خروجی وسیله الکتریکی که یک سر آن به ترمینال خروجی می رود نیز باید سر لخت سیم لحیمکاری شده وبه ترمینال پیچ شود.تمام مواد بالا بر روی سینی وسایل صورت می گیرد و نمایشگرها مانند چراغ سیگنالها و ولتمترها و آمپرمترها و شاسی استپ و استارت بر روی درب متحرک یا درب بیرونی ثابت قرار می گیرد که این وسایل توسط سیم های بلند از بخش شینها و بخش فرمان کنتاکتورها و توسط سرسیمهای مخصوص خود بهم وصل می شود. سیم های که بیرون از کانال قرارگرفته اند یا توسط نوارفرم کنار هم قرار میگرند یا از داخل لوله خرطومی عبورداده می شوند.برای اینکه نوارفرمها و لوله های خرطومی در جای خود ثابت شوند از بستهای کمربندی استفاده می شود.در آخر سیمهای ارت بین درب و اسکلت فلزی وصل می شود و سیم نول مربوط به بوبین کنتاکتورها – چراغ سیگنال و وسایل الکتریکی که نول نیاز دارند به شین نول وصل می شوند که معمولا کل سیم های نول توسط یک کابلشو به یکی از سوراخهای شین نول وصل می شود.
حال که تمام مراحل بالا صورت گرفت تابلو رو به ولتاژ شبکه وصل نموده و تستهای مربوطه رو انجام می دهند و بعد از تست تابلو روبند سینی رو بسته و آچارکشی نهایی رو انجام داده و با نصب پلاک مربوط به تابلو که مشخصات تابلو در آن ذکر شده است کار مونتاژ تابلو به پایان می رسد.

مقدمه:

با توجه به نیاز بشر به استفاده از انرژی های تجدید پذیر مانند انرژی خورشید و باد و لزوم استفاده از تعداد وسیع باتری های غیر مخرب محیط زیست در برق خورشیدی و بادی هر روز شاهد پیشرفت در تولید باتری های دوست با محیط زیست هستیم. همه‌ی ما باتری‌های قدرتمند و پرتوان را دوست داریم چرا که انرژی مورد نیاز دستگاه‌هایمان را به صورت قابل حمل فراهم می‌کنند. اما به این موضوع توجه چندانی نداریم که این باتری‌ها، مخرب محیط زیست هستند. خوشبختانه، تحولات اخیر ثابت کرده‌اند که در آینده‌ای نه چندان دور، باتری‌هایی تولید خواهند شد که نسبت به محیط زیست رفتار مهربانانه‌تری از خود نشان خواهند داد. مهندسان در حال جایگزینی اجزای سمی باتری‌ها با مواد کم‌ضررتر مانند برگ‌های گیاهان و مواد قندی هستند. این نوآوری‌ها تلاش می‌کنند تا باتری‌های تولید شده، عمر بیشتری داشته و عملکرد بهتری از خود نشان دهند. ضمن این که پس از دور انداخته شدن اثرات کم‌تری بر طبیعت بگذارند. به عنوان مثال، نوعی باتری که به طور تصادفی از نانوسیم‌های طلا ساخته شده است که می‌تواند جایگزین باتری‌های لیتیوم شود یا نوع دیگری از باتری‌ یک بار مصرف تولید شده‌ است که می‌تواند پس از پایان کارش در آب حل شود و اجزای آن، اثر مخربی بر محیط زیست نگذارند.

باتری برگ سبز

تیمی از محققان دانشگاه مریلند به دنبال توسعه‌ی ماده‌ی ارزان قیمتی برای استفاده در پایانه‌ی منفی (آند) باتری‌های خود بودند. در پایان، آن‌ها موفق شدند تا ماده‌ی مناسب را در پردیس دانشگاه پیدا کنند! این گروه دریافتند که برگ‌های درخت بلوط می‌تواند تا دمای ۱۰۰۰ درجه‌ی سانتی‌گراد حرارت ببیند تا تمام ساختارهای کربن موجود در آن‌ها تخریب شود. منافذ طبیعی موجود بر سطح این برگ‌ها می‌تواند به جذب الکترولیت توسط آن‌ها کمک کند. نتیجه‌ی کار، تولید یک آند گیاهی است که عملکردی مشابه اجزای یک باتری متداول دارد. روند تحقیقات به این سمت پیش می‌رود که دیگر مواد طبیعی مانند خزه‌ی تورب (پیت ماس)، پوست موز و پوست خربزه را هم مورد بررسی قرار دهد.

باتری گرافنی که در یک لحظه شارژ می‌کند

دانشمندان، سخت در حال تلاش هستند تا باتری‌هایی تولید کنند که مدت زمان طولانی‌تری قابل استفاده باشند. محققان دانشگاه سوینبرن استرالیا یک باتری گرافنی جدید تولید کرده‌اند که علاوه بر توانایی شارژ سریع، دوام بالایی دارند. با جایگزینی این گرافن‌های فوق قوی با لیتیوم، هم بر کاستی‌های موجود غلبه خواهد شد و هم مواد استفاده شده، سازگاری بالاتری با محیط زیست خواهند داشت. ابرخازن‌های گرافنی اجازه می‌دهند تا باتری‌های جدید در ظرف چند ثانیه به طور کامل شارژ شوند. ضمن این که باتری‌های جدید تحمل بیشتری در برابر شارژ مداوم دارند و هزینه‌ی تولید آن‌ها هم از هزینه‌ی تولید باتری لیتیومی پایین‌تر است.

شیرین و ارزان: باتری پر شده با قند

یک تیم پژوهشی در دانشگاه ویرجینیا تک، موفق به ساخت نوعی باتری بر پایه‌ی قند شده است. این باتری نسبت به نمونه‌های پیشین خود قابلیت استفاده‌ی طولانی‌تری دارد. مالتودکسترین (Maltodextrin) یک پلی‌ساکارید ساخته شده از هیدرولیز جزیی نشاسته است که از قند طبیعی جدا شده و به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنگام ترکیب شدن این ماده با هوا، از قند محلول داخل باتری، الکترون آزاد شده و انرژی برق تولید می‌شود. از آنجا که قند ارزان و فراوان است، نه تنها استفاده از آن مقرون به صرفه بوده بلکه در طبیعت زیست تخریب‌ناپذیر است.

باتری‌های مبتنی بر طلا که هرگز نمی‌میرند

طی یک کشف اتفاقی در دانشگاه کالیفرنیا، محققان موفق به تولید نوعی باتری شدند که می‌تواند باتری‌های لیتیومی را به طور کامل کنار بگذارد. این تیم، نوعی باتری نانوسیم با استفاده از طلا و بعضی از مواد جدید ساخته است. باتری ساخته شده می‌تواند صدها هزار بار شارژ شود بدون این که افتی در عملکر خود نشان دهد. این باتری شامل الکترودی از نانوسیم‌های محافظت شده است که توسط طلای نازک ساخته شده‌اند و اطراف آن را لایه‌هایی از منگنز دی‌اکسید و ژل الکترولیت تلق مانند فرا گرفته است. هدف تیم در ابتدای پژوهش، جستجوی راه حلی برای افزایش ظرفیت باتری بود که در نهایت به این دستاورد منجر شد.

باتری‌های مبتنی بر آب شور خوراکی

هر چند که احتمالا نیازی به خوردن یک باتری پیش نمی‌آید، اما چنانچه مجبور شدید می‌توانید بخش‌های خاصی از این باتری‌ جدید را بخورید! “جی وایتکر” (Jay Whitacre) مدیر شرکت Aquion Energy برای اثبات این که باتری‌های جدید تولیدی‌اش، تا چه اندازه طبیعی و سازگار با محیط زیست است، بخش‌هایی از این باتری را خورد. اجزای این باتری عمدتا مواد طبیعی از قبیل خاک، پنبه و کربن است. ضمن این که آب شور هم به عنوان الکترولیت در باتری استفاده شده است.

این باتری برای کاربردهایی در مقیاس بزرگ نظیر انرژی پشتیبان منازل یا شرکت‌ها طراحی شده است که منبع انرژی آن، یک منبع تجدیدپذیر مانند باد یا انرژی خورشیدی است. این باتری می‌تواند در زمانی غیر از ساعات اوج مصرف شارژ شود تا هزینه‌ی مصرف انرژی را کاهش دهد.

باتری خودتخریبی که در آب حل می‌شود

یک باتری خود تخریب در همه جا، تکنولوژی سودمندی به حساب نمی‌آید. اما توسعه‌ی این فناوری یک نوآوری کلیدی برای کاربردهای یک بار مصرفی است که پس از استفاده باعث آلایندگی محیط زیست می‌شوند. این نوع باتری که توسط تیم دانشگاه ایالتی آیووا تولید شده است می‌تواند با تابش نور، قرار گرفتن در معرض گرما یا قرار گرفتن در محیط مایع تخریب شود. از این رو در در کاربردهای نظامی یا به اصطلاح “گذرا” که زمان محدودی دارند، استفاده از این فناوری مناسب است. باتری‌های مورد استفاده در دستگاه‌های خاص پزشکی و سنسورهای زیست محیطی هم در این دسته قرار می‌گیرند. از آنجا که این باتری‌ها به سادگی در آب حل می‌شوند تاثیرات پایداری در محیط زیست ندارند و اثر آن‌ها تقریبا صفر است.

منبع:zoomit.ir

مقدمه:

کوره القائی دستگاهی است الکتریکی که می‌تواند با عامل محرکه جریان متناوب به سیم پیچی که دور مواد ذوب شونده فلزی پیچیده شده آن را ذوب کند.اساس کار کوره های القایی براصل القا میدان مغناطیسی مبتنی می باشد. نحوه عملکرد بدینصورت می باشد که ابتدا با استفاده از جریان برق شهرو بوسیله مبدل فرکانس ، جریان نسبتا زیادی ( بیش از ۱۰۰۰ آمپر ) با فرکانس ۳۰۰ تا ۱۰۰۰۰ هرتز ساخته می شود ( درکوره های فرکانس بالا بیش از ۱۰۰ کیلوهرتز می باشد ) سپس این جریان به سیم پیچ کوره ، اینداکتور یا کویل  اعمال شده و با عبور از آن باعث ایجاد میدان مغناطیسی با همان فرکانس در وسط کویل می گردد. در صورتیکه در وسط سیم پیچ کوره جسم هادی مانندی فولاد چدن یا سایر فلزات قرار گیرد میدان مغناطیسی ایجاد گردیده باعث القا جریانهای گردابی در این اجسام می گردد و این جریان های القایی جسم را گرم نموده و تا حد ذوب و احیانا تبخیر (درکوره های Coating ) پیش می برد با مانور روی فرکانس و قدرت کوره می توان سیستم را جهت انواع کاربردها آماده نموده و در آن جهت به کار گرفت .

قسمت‌های مختلف کوره القایی:

به‌طور کلی قسمت‌های مختلف کوره‌های القایی عبارتند از: الف. بوته: حاوی اسکلت فلزی کوره، کویل، جداره نسوز، هسته ترانسفورمر، بوغها (yokos) پلات فرم (سکو) ب. تأسیسات الکتریکی: شامل دژنکتور، سکسیونر، ترانسفورماتور، مبدل فرکانس، خازنها، چوک‌ها، کلیدهای کولرها، مکنده‌ها و تابلوهای کنترل

ج. تأسیسات خنک کن: تأسیسات الکتریکی کوره القایی مثل ترانسفورماتور، چوک، خازن‌ها، کلیدهای فشار قوی و تابلوی مدار فرمان در محدودهٔ زمانی خاصی می‌توانند کار کنندو اگر از حد معینی گرمتر شوند باعث ایجاد مشکلاتی می‌گردند، لذا این تأسیسات باید خنک گردند، خنک کردن تأسیسات الکتریکی می‌تواند با فن ارکاندیشن یا کولر گازی صورت گیرد.

کویل و بدنه کوره در کوره‌های بوته‌ای و کویل، پوستهٔ اینداکتور، پوسته خنک کن و گلوئی کوره در کوره‌های کانال دار نیز باید خنک شوند این قسمت‌ها عموماً با آب خنک می‌گردند (برخی از کوره‌های کوچک کانال دار بگونه‌ای طراحی می‌شوند که تمام قسمت‌های ذکر شده یا قسمتی از آن با هوا خنک می‌شود) و تأسیسات مخصوصی شامل مبدل‌های حرارتی، پمپ، برج خنک کن و غیره را دارا می‌باشد و معمولاً مقصود از تأسیسات خنک کن همین قسمت می‌باشد

د. تأسیسات حرکت بوته: برای کوره‌های بزرگ هیدرولیکی و برای کوره‌های کوچک مکانیکی یا هیدرولیکی است و شامل جک‌های هیدرولیک، پمپ هیدرولیک، مخزن روغن، شیرها، فیلترها، دیگر تأسیسات هیدرولیک و میز فرمان هیدرولیک یا سیستم‌های چرخ دنده‌ای دستی یا چرخ دنده‌ای موتور دار

ه. محل استقرار کوره: شامل اتاق محل استقرار بوته (Furnace Pit)، فونداسیون، چاله تخلیه اضطراری، محل استقرار تأسیسات الکتریکی، هیدرولیکی و خنک کن و محل استقرار تابلوهای مدار فرمان، تابلوی کنترل مدار آب و میز فرمان هیدرولیک می‌باشد.

و. تأسیسات تهویه: تأسیسات دوده و غبارگیر، بخصوص در کوره‌های بوته‌ای بزرگ را نیز می‌توان از تأسیسات مهم به حساب آورد.

تأسیسات کوره‌های القایی

هر کدام از شش قسمت فوق مسائل و برنامه تعمیر و نگهداری مخصوص دارد که این برنامه بسته به نوع کوره (کانال دار، بوته‌ای) ظرفیت بوته، فرکانس کوره (خطی، متوسط، بالا)، سیستم خنک کن کوره، سیستم حرکت بوته و نوع جدارهٔ نسوز تفاوت‌هایی داشته اما در اصول همسانی زیاد وجود دارد.

محدوده فرکانسی عملیاتی کوره از ۵۰ هرتز تا ۴۰۰ کیلوهرتز یا حتی بیشتر می‌باشد.

عوامل مؤثر در بالا بودن راندمان کاری کوره:

مهمترین عوامل مؤثر در بالا بودن راندمان عبارت است از: اجرای دقیق برنامه تعمیر و نگهداری کوره، شارژ مناسب، اپراتوری صحیح، وضعیت جداره نسوز. اجرای دقیق برنامه تعمیر و نگهداری کوره

کوره‌های القایی بسته به نوع آن (کانال دار، بدون هسته)، ظرفیت آن، مقدار فرکانس، نوع سیستم خنک کن، سیستم حرکت بوته و نوع جداره نسوز برنامه تعمیر و نگهداری مخصوص به خود دارد و باید به دقت اجرا شود.

شارژمناسب

کوره‌های بدون هسته ذوب القایی با فرکانس پایین‌تر از ۲۵۰ هرتز تمام ذوب خود را تخلیه نمی‌کنند تا زمان شارژ بعدی کوتاه‌تر شود، به علت وجود ذوب در این کوره‌ها مواد شارژباید عاری از روغن و رطوبت باشد در غیر این صورت خطر پاشش ذوب و قطعات شارژ جامد به بیرون از کوره وجود دارد ضمناً وجود روغن و دیگر مواد آلی باعث ایجاد دود در کارگاه می‌شود سرد بودن سرباره نسبت به ذوب در کوره‌های القایی ضمن اینکه این کوره‌ها را در امر احیای مداد اکسیدی ناتوان می‌کنند باعث می‌شود این کوره‌ها نتوانند مقدار زیاد مواد اکسیدی، خاک و سرباره را تحمل کنند و وجود مقادیر زیاد مواد غیر فلزی غیر آلی باعث ایجاد پل بالای ذوب بخصوص هنگام سرد بودن ذوب می‌شود که خود می‌تواند مشکلاتی را در کار کوره ایجاد کند. ابعاد نامناسب شارژ نیز می‌تواند هم مستقیماً به جداره صدمه بزند و هم در ایجاد پل روی ذوب کمک نماید.

اپراتوری صحیح

چرخش و تلاطم مذاب در کوره‌های القایی بدون هسته بخصوص با فرکانس‌های پایین‌تر باعث می‌شود تهیه ذوب با آنالیز معین و همگن و درجه حرارت مشخص و یکنواخت، ساده‌تر باشد.

با این حال برای بالا رفتن راندمان و سلامت کوره اصولی در کار با کوره باید رعایت کرد، انتخاب شارژ مناسب، دمای صحیح ذوب در مراحل مختلف فرایند تهیه ذوب، شارژ کوره به روش صحیح و مقادیر معین، توجه به تابلوهای مدار فرمان و ابزار و وسایل هشدار دهنده و توجه به مسائل ایمنی از جمله وظائفی است که اپراتور کوره (کوره دار) هنگام کار با کوره باید رعایت کند، اپراتوری کوره با توجه به نوع کوره، ظرفیت آن، نوع ذوب تهیه شده، نوع شارژ جامد و پارامترهای دیگر تفاوت می‌کند.

وضعیت جداره نسوز:

جداره کوره‌های القایی می‌تواند در اثر سایش مکانیکی به وسیله ذوب و شارژ جامد، خوردگی شیمیایی به وسیله سرباره، ذوب و آتمسفر کوره شوکهای مکانیکی و حرارتی کندگی و انهدام در اثر برخورد وتصادم با شارژ جامد، شیوه شارژ نامناسب وغیر متناسب بودن ابعاد و کیفیت شارژ، درجه حرارت بیش از اندازه بالای ذوب آسیب دیده یا نازک گردد (نصب و پخت نا صحیح جداره و هرگونه انفجار به هر دلیلی داخل کوره نیز می‌تواند باعث انهدام یا آسیب به جداره نسوز شود) ویا در اثر رسوب مواد غیر فلزی، غیر آلی بر جداره ضخیم گردد که در هر دو مورد برای کوره مضر می‌باشد مورد اول (نازک شدن جداره) گر چه در مرحله اول باعث بالا رفتن توان گرمایی کوره می‌شود ولی در مجموع عمر جداره پایین آورده و گاهی باعث توقف اضافی می‌گردد. مورد دوم (ضخیم شدن جداره) باعث پایین آمدن راندمان کوره شده و گاهی در شارژ کردن نیز اخلال ایجاد می‌کند، برای شناخت علل ضخیم شدن جداره و نازک شدن جداره بر اثر فعلاً و انفعالات شیمیایی باید ترمومتالورژی ذوب، سرباره، آتمسفر کوره و آستر نسوز را شناخت. به عنوان مثال وجود اکسیدهای قلیایی در ذوب آلومینیم در کروه‌های با جداره آلومینیایی باعث اکسید شدن آلومینیم مذاب و تشکیل آلومینا و رسوب آن بر جداره و نتیجه ضخیم شدن جداره می‌گردد در صورتی که وجود اکسیدهای قلیایی در کوره‌های با جداره سلیسی باعث خوردگی شدید آستر نسوز می‌گردد.

مقدمه:

شوک های الکتریکی اغلب از طریق صاعقه ایجاد می گردد.

این ولتاژهای القایی موجب اختلالات در شبکه های مختلف می شود.

مقدار این ولتاژ چندین کیلو ولت در مدت زمان چند میکرو ثانیه می باشد.

این اختلالات ممکن است باعث عملکرد نادرست دستگاه و یا از کار افتادن کامل سیستم های حساس گردند.

شوک های الکتریکی که ناشی از اثرات غیر مستقیم صاعقه هستند، زیان بار ترین عوامل تاثیر گذار بر سیستم های الکترونیکی و مخابرات می باشند.

بسیاری از صدمات  وارده به تجهیزات و وسایل الکترونیکی از اضافه ولتاژهای ناشی از صاعقه می باشد.

به تجهیزات حفاظت در مقابل برخورد غیر مستقیم صاعقه SPD که مخفف Surge Protective Device است گفته می شود.

خنثی کردن اثرات مستقیم صاعقه توسط صاعقه گیر انجام میشود.

به حفاظتی که صاعقه گیر ایجاد میکند حفاظت اولیه گویند.

تجهیزات و ابزار بکار برده شده جهت حفاظت ثانویه:

ابزاری که جهت جفاظت ثانویه بکار برده میشوند سرج ارستر یا برقگیر نامیده میشوند(عکس بالا).

مکانیزم عمل سرج ارسترها به گونه ایست که تا زمانی که اضافه ولتاژ ناشی از صاعقه و یا همان ولتاژ سرجی در سیستم وجود نداشته باشد، این قطعات به صورت مسیرهای مدار بازی هستند که در روند کاری سیستم دخالتی ندارند.

ولی چنانچه در سیستم، ولتاژ سرج نمایان شود و اختلاف پتانسیل دو سر سرج ارسترها از حدی بالاتر رود، این قطعات به صورت مسیرهای بسته (اتصال کوتاه) عمل می­کنند.

که از طریق تخلیه جریان های سرج (در زمین یا نول)، سطح اضافه ولتاژی که در سیستم رخ داده است را پایین می­آورند.

و به این ترتیب دیگر تجهیزات موجود در سیستم با چنین اضافه ولتاژهایی مواجه نخواهند شد و آسیب نخواهند دید.

مقدمه:

مقدمه:

صاعقه گیر های اکتیو خودکفا:

صاعقه گیر خود کفا به صاعقه گیری گفته میشود که نیاز به منبع تغذیه یا همان برق یا باتری ندارد.

این صاعقه گیر که به واسطه انرژی دریافت شده از منبع خارجی و یا تولید شده بصورت خودکفا، اثر پدیده هایی مثل Point Effect یا Corona Effect را تشدید می‌نماید، تنوع وسیعی دارند.

از انواع آن‌ها می‌توان:

– اتمی

– بادی

– خورشیدی

– برقی

– خازنی و … را نام برد.

انواع صاعقه گیر‌های خودکفا:

۱ – صاعقه گیر‌های اتمی

این گروه از صاعقه گیر‌ها که سابقاً ساخته می‌شد، به هیچ وجه انرژی مصرفی را از منبع خارجی تامین نمی‌کرد.

و لذا ضمن قدرت یونیزاسیون بالا، شعاع حفاظتی وسیعی را فراهم می‌آورد.

دلیل حذف این نوع صاعقه گیر از مدار تولید و مصرف به قرار زیر هستند:

الف. – یونیزاسیون هوای اطراف این نوع صاعقه گیر در تمام فصول و مواقع سال رخ می‌دهد.

هیچ وابستگی به شرایط جوی و محیطی ندارد.

نیمه عمر طولانی چشمه سزیم تداوم طول عمر دستگاه را سبب می‌شد، اما محیط را در مواقع غیر ضروری با یونیزاسیون مداوم دچار آلودگی می‌نمود.

(تشعشع رادیواکتیو برای موجودات زنده مضر است، اگرچه هنوز وسعت این مضرات کاملاً مشخص نشده، اما اجتناب از آن توصیه شده است).

ب. -، چون پدیده یونیزاسیون در این ابزار ارتباط با پیوند صحیح صاعقه گیر با زمین ندارد و عملاً به دلیل منشأ خاص (عنصر رادیواکتیو) انرژی آن از پدیده Point Effect نشأت نمی‌گیرد.

(اگرصاعقه گیری با تشدید پدیده Point Effect فعال شود در صورت قطع مسیر هادی میانی و چاه ارت عملاً از کار می‌افتد و یونیزاسیون صورت نمی‌گیرد).

در صورت قطع مسیر چاه ارت یونیزاسیون ادامه دشته و صاعقه گیر بدون داشتن اتصال مناسب با زمین نقطه برتر دریافت صاعقه باقی می‌ماند.

و در صورت دریافت صاعقه، بعلت نقص در مسیر تخلیه صاعقه گیر متلاشی شده و یا به اطراف جرقه جانبی پرتاب می‌نماید و موجب آتش سوزی می‌شود.

که این هر دو با هدف اولیه نصب صاعقه گیر منافات دارد و لدا همین عوامل سبب حذف آن از چرخه تولید و مصرف شد.

۲ – صاعقه گیر‌های بادی یا پیزوالکتریک

این نوع صاعقه گیر از یک محفظه خالی با مسیر ورود و خروج دوکی شکل آیرو دینامیک ساخته شده که ورود و خروج هوا از آن طی یک سیکل و مسیر مشخص صورت می‌پذیرد و سبب ارتعاش یک الکترود عمودی می‌شود.

الکترود موصوف به یک سلول پیزوالکتریک متصل است.

نوسانات الکترود سبب ایجاد الکتریسیته ساکن در سلول می‌شود و این انرژی ذخیره شده بین الکترود و جداره خارجی صاعقه گیر تخلیه شده و سبب یونیزاسیون هوای اطراف خواهد شد.

تکنیک فوق خودکفا، اما بسیار حساس و آسیب پذیر است.

چراکه ورود یک جسم خارجی و عدم خروج آن به سبب مسیر دوکی شکل خروجی ممکن است باعث انسداد مسیر و از کار افتادن دستگاه شود.

ضمن اینکه وزش هر نوع باد (که لزوماً صاعقه‌ای به دنبال ندارد) باعث شارژ شدن بی مورد دستگاه و کاهش طول عمر سلول پیزوالکتریک و عملکرد ارتعاشی آن می‌شود.

۳ – صاعقه گیر‌های خورشیدی

این نوع صاعقه گیر مجهز به باتری و تعدادی سلول خورشیدی دریافت کننده انرژی است که در تابش نور آفتاب سبب شارژ شدن باتری و ذخیره الکتریسیته ساکن در آنهاست.

این انرژی بایستی در لحظه مناسب باعث تخلیه و یونیزاسیون هوا شود. صرف نظر از مکانیسم عمل آن، این نوع صاعقه گیر‌ها هم بعلت وابستگی شدید به باتری، فتوسل (طول عمر باتری و زمان محدود ذخیره انرژی) عملاً مکانیسم مناسبی برای تضمین ایمنی نیست.

چراکه هیچ اطمینانی وجود ندارد که هوای ابری و غیر آفتابی کمتر از ساعات شارژ ماندن باتری طول خواهد کشید و اگر بیشتر باشد، قطعاً از صاعقه گیر فوق کاری ساخته نیست.

۴ – صاعقه گیرهای الکترونیک خازنی – اتمسفریک

مکانیسم عملکرد این صاعقه گیر بر اساس وجود پتانسیل الکتریکی اتمسفر طراحی شده و در صورتی که شرایط جوی فاقد پتانسیل الکتریکی باشد این صاعقه گیر همانند یک برقگیر ساده است و فعالیتی ندارد.

واحد حس کننده این صاعقه گیر وقتی انرژی الکتریکی اتمسفر فراتر از حد معینی (مثلاً ۵ کیلو ولت بر متر) می‌رود، واحد شارژ را برای جمع آوری انرژی بکار می‌اندازد.

این واحد تا پر شدن خازنهای یک مدار الکترونیکی بکار ادامه می‌دهد.

همین واحد وقتی میزان پتانسیل اتمسفر از حد معینی (نزدیک به وقوع صاعقه مثلاً در حدود ۱۰۰ کیلو ولت بر متر) گذر نماید، واحد شارژ دستور تخلیه خازن‌ها را به الکترود میانی متصل به زمین می‌دهد.

اینکار باعث یونیزاسیون هوای اطراف صاعقه گیر خواهد شد.

اینکار بصورت متوالی تکرار شده و با افزایش پتانسیل اتمسفر شدت می‌یابد.

روش عملکرد این نوع صاعقه گیر بعلت وابستگی مطلق به شرایط جوی صاعقه خیز بهترین کارآیی را داراست.

نام اصلی اینگونه صاعقه گیر‌ها ESE (Early Streamer Emission می‌باشد.

اساس کار اینگونه صاعقه گیر‌ها بدینصورت است که با ایجاد گوی یونیزه شده در اطراف صاعقه گیر، جریانات صاعقه امکان اصابت به محدوده داخلی را نداشته و به جلد خارجی این گوی اصابت می‌کنند.

مقدمه:

یکی از وسایلی که در سیستم‌های توزیع انرژی الکتریکی برای جداکردن سریع بخش‌هایی که دچار خطا شده‌اند از سایر بخش‌های سیستم استفاده می‌شودکات‌اوت فیوز یا فیوز قطع‌کننده است.

ترانسفورماتورهای توزیع غالباً از طریق یک کات‌اوت فیوز به خطوط اولیه متصل می‌شوند.

در درون فیوز کات-اوت یک عنصر ذوب‌شونده وجود دارد که در هنگام بروز خطا ذوب شده و اتصال الکتریکی ترانسفورماتور را از خط قطع می‌کند.

و بدین وسیله مانع خسارت‌دیدن ترانسفورماتور و واردشدن خطا به مدارهای اولیه می‌شود.

— وارد شدن خطا به مدارهای اولیه ممکن است مشترکین و ترانسفورماتورهای دیگری را هم تحت تأثیر قرار دهد.

این فیوزها همچنین برای جدا کردن مدارهای اولیهٔ دچار خطا یا اضافه‌بار از بقیهٔ قسمت‌های سالم مدار به کار می‌رود.

کاربرد اصلی این فیوزها در حفاظت ترانسفورماتورها، بانک‌های خازنی و خط است.

امکان باز کردن کات‌اوت فیوز توسط مامورین خط از روی زمین و به وسیلهٔ چوبدست‌هایی عایق به نام هات‌استیک وجود دارد.

صاعقه گیر آذرخش

المنت فیوز داخل یک لوله فیبری که همان لوله فیوز است قرار دارد.

وقتی به دلیل اضافه جریان فیوز می‌سوزد قوس الکتریکی حاصل به دیواره لوله فیبری برخورد کرده و گازی را متصاعد می‌نماید که قوس را به بیرون می‌فرستد.

هرچه شدت جریان عبوری از فیوز بیشتر باشد گاز بیشتری از مواد دیواره لوله متصاعد می‌شود.

ضمنا بعد از سوختن المنت، لوله فیوز به بیرون آویزان می‌شود که این نشانه سوختن المنت فیوز است.

المنت (سیم) فیوز کات اوت شامل چهار قسمت تکمه، ساق، المنت (سیم ذوب شونده) و سیم انتهایی است. دکمه ترمینال بالایی و سیم انتهایی ترمینال پایینی المنت را تشکیل می‌دهد.

صاعقه گیر آذرخش

اندازه فیوز:

در عمل معمولا، ترانسفورماتورهای توزیع را در برابر اضافه بارهای جزیی حفاظت نمی‌کنند، زیرا باعث سوختن غیر ضروری فیوز و قطع مکرر مدار می‌شود که هر دوی این‌ها خوشایند نیست.

بنابراین معمول است که فیوز‌ها را با جریان نامی بالاتر از جریان نامی ترانسفورماتور انتخاب کنند.

معمولا جریان نامی فیوز را ۲ تا ۳ برابر جریان نامی ترانسفورماتور در نظر می‌گیرند.

جریان‌های اتصال کوتاه چندیم بابر جریان عادی است بنابراین آمپر المنت فیوز کات اوت ۲ تا ۳ بابر جریان نامی ترانسفورماتور در نظر گرفته می‌شود.