مقدمه:

در این مبحث سعی شده است مفاهیم و اهداف اجرای سامانه ارت و یا همان سیستم ارت بصورت کامل تشریح گردد.

امید است این مقاله بتواند سئوالات متعددی که برای اکثر طراحان و مجریان محترم که در این زمینه فعالیت میکنند پاسخگو باشد.

بطوری که با اجرای صحیح این سامانه ایمنی افراد و وسایل الکتریکی تضمین گردد.

تقسیم بندی سیستمهای برق در شبکه های فشار ضعیف:

در فشار ضعیف سه نوع سیستم نیرو معمول می باشد:

-سیستم TN که ممکن است در سه گونه مختلف باشد.

۱-   TN-C-S

۲-   TN-S

۳-   TNC

–    سیستم TT

–    سیستم IT

حرف اول سمت چپ مشخص کننده رابطه سیستم با زمین است:

T- یک نقطه از سیستم مستقیما به زمین وصل است (معمولا نقطه خنثی).

I – قسمت های برق دار سیستم نسبت به زمین عایق اند یا یک نقطه از سیستم از طریق امپدانس به زمین وصل است.

حرف دوم از سمت چپ مشخص کننده رابطه بدنه های هادی تاسیسات با زمین است:

N – بدنه های هادی از نظر الکتریکی مستقیما به نقطه زمین شده نیرو وصل می شوند.

T – بدنه های هادی از نظر الکتریکی مستقیما و مستقل از اتصال زمین سیستم نیرو به زمین وصل می شوند.

علاوه بر این در مورد سیستم  TN :

از حروف اضافی دیگر برای مشخص کردن نحوه به کارگیری هادی های حفاظتی (PE) و خنثی  (N) استفاده می شود:

TN-S :

در سراسر سیستم بدنه های هادی از طریق یک هادی مجزا (  PE ) به نقطه خنثی ( N) در مبدا سیستم وصل می شود.

TN-C:

در سراسر سیستم بدنه های هاید به هادی مشترک حفاظتی و خنثی (PEN) وصل اند.

TN-C-S :

  بخشی از سیستم از مبدا تا نقطه تفکیک، دارای هادی توام حفاظتی و خنثی (PEN) بوده و از آن نقطه به بعد، دو هادی حفاظتی (PE) و خنثی (N) از هم جدا می شوند.

 سیستم منتخب:

همه سیستم های فشار ضعیف و شبکه های عمومی فشار ضعیف در ایران باید با اتصال مستقیم به زمین و اتصال بدنه های هادی تجهیزات الکتریکی به (TN) نقطه خنثی اجرا شوند.

تا نقطه تحویل نیرو به مشترک (سرویس مشترک) در این سیستم، از (PEN) نقطه خنثی و زمین، استفاده می شود.

و هادی مشترک حفاظتی /خنثی از نقطه تحویل نیرو یا سرویس مشترک به بعد، سیستم نیرو تابع مبحث ۱۳ از مقررات ملی ساختمانی ایران خواهد بود.

بازرسی دوره ای سیستم های ارت و همبندی:

همانند تمامی تجهیزات و لوازم، نیاز است که مقاومت چاه های ارت به طور منظم و در فصول مختلف سال اندازه گیری شوند.

چرا که مقدار مقاومت چاه های ارت با تغییر دما تغییر خواهد داشت.

و نیاز است که در فصل تابستان اقدامات لازم جهت جلوگیری از رطوبت چاه انجام ش,N.

و در فصل زمستان به علت بالا رفتن مقدار مقاومت چاه اقدامات لازم به جهت جلوگیری از خطرات احتمالی در تجهیزات و تابلوهای برقی کارخانه انجام پذیرد.

در صورتیکه در یک کارخانه و یا ساختمان اداری و … جریان خطایی وجود داشته باشد که توسط کابلهای ارت به سمت چاه های ارت هدایت شده و از ایجاد خطرات جانی و مالی حفاظت شود.

عبور مداوم این جریان خطا باعث زودتر پیر شدن یا مستهلک شدن چاه ارت خواهد شد.

چرا که در اثر عبور جریان از کابل ارت داخل زمین، یک میدان مغناطیسی اطراف کابل  ایجاد خواهد شد .

تداوم وجود این میدان سبب خشک شدن خاک اطراف کابل و صفحه مسی میشود.

و در نتیجه باعث از بین رفتن خاصیت اهمی خاک اطراف کابل خواهد شد.

لذا لازم است که تست منظم و دوره ای چاه های ارت از بابت نشتی جریان خطا و مقدار مقاومت داخلی چاه، توسط شخص مجرب و کار آزموده انجام پذیرد.

از طرفی بسیار مشاهده شده است که اتصالات سیستم های ارت و هم بندی به علت:

اکسید شدن،

زنگ زدگی،

و یا آغشته شده به مواد چرب مانند:

گریس،

و روغن دستگاه ها،

امکان عبور جریان های خطا را ندارند.

که در چنین مواردی ایمنی سیستم به خطر خواهد افتاد.

لذا لازم است که به صورت دوره ای و در فواصل منظم کلیه اتصالات ارت و هم بندی توسط سنباده و فرچه سیمی و مواد چربی بر تمیز و مجددا در محل خود محکم شوند.

نکته بسیار مهم:

همیشه قبل از باز کردن هر اتصال ارت و یا هم بندی اطمینان پیدا کنید که:

باز کردن اتصال ارت در یک تجهیز و یا تابلو باعث ایجاد مشکل در تجهیزات و یا ایمنی افراد نمی شود.

بسیار دیده شده است که با باز کردن اتصال ارت در یک تجهیز و یا تابلو باعث برقگرفتگی افراد شده است.

در این خصوص نیاز است که قبل از باز کردن اتصال کابل ارت توسط آمپر متر کلمپ دار جریان عبوری از کابل اندازه گیری شود .

در یک سیستم سالم در شرایط نرمال هیچ جریانی از کابل مذکور عبور نمی کند.

در خصوص کابل های هم بندی بعد از بازکردن پیچ اتصال کابل هیچگاه به طور همزمان به پیچ اتصال بدنه و کابل باز شده دست نزنید و کابل باز شده را بعد از باز کردن از پیچ به طور آزاد رها نکنید.

بلکه توسط ولتمتر، ولتاژ مابین پیچ اتصال و کابل (سیم) باز شده را اندازه بگیرید.

و در صورتی که اختلاف پتانسیلی دیده نشد، می توانید عملیات سنباده زنی و تمیز کردن اتصالات را انجام دهید.

بهتر است جهت بازدید های دوره ای جدولی تهیه شود که در آن مقادیر اندازه گیری شده هر چاه ارت و زمان تست درج گردد.

چاه ارت متصل به صاعقه گیر نیز لازم است بصورت دوره ای در محل تست باکس ارت چک شود.

در این اندازه گیری لازم است میزان مقاومت الکتریکی چاه ارت صاعقه گیر کمتر از ۱۰ اهم باشد.